Οι καρδιές του Αλέξανδρου Υψηλάντη

του Μιχάλη Σωτηρίου

***

Είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να έχει πολλές καρδιές; Με τη μεταφορική έννοια, ναι. Για πολλούς μεγάλους της Ιστορίας των ανθρώπων αυτό ισχύει πολλές φορές .Για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη τούτο αποδείχθηκε μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά. Είχε καρδιά μεγάλη να υπομένει έχθρες, πάθη, απογοητεύσεις, δυστυχίες. Καρδιά ακόμη πιο μεγάλη, ηρωική, να σκιρτά με ιδέες πατριωτικές, κοινωνικές, απελευθερωτικές, καρδιά που πάλλονταν με την ενεργό συμμετοχή στον αγώνα αποτίναξης του Οθωμανικού κατοχικού ζυγού. Είχε, όμως, και καρδιά με ανθρώπινες και εγγενείς παθήσεις, που τον «πρόδωσε» μέσα στις κακουχίες των φυλακίσεών του από τους Αυστριακούς  .

***

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, πρωτότοκος γυιός του Κωνσταντίνου Υψηλάντη και της Ελισάβετ Βακαρέσκου από τη Ρουμανία. Αξιωματικός του ρωσικού στρατού, απόγονος επιφανούς φαναριωτικής οικογένειας με προέλευση από τη βυζαντινή Τραπεζούντα. Γυιός και εγγονός ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας, βαριά τραυματισμένος στον πόλεμο κατά του Ναπολέοντα (έχασε το δεξί του χέρι, λόγω γάγγραινας του τραύματος), τιμημένος από την ρωσική  Αυλή, υπασπιστής  και προσωπικός φίλος του Τσάρου. Φίλος των γραμμάτων, γνώστης της σύγχρονης του λογοτεχνίας, διαποτισμένος από ρηξικέλευθο πνεύμα, ρομαντικό και φιλελεύθερο. Πρωτοπόρος στην ανάληψη επαναστατικής δράσης στον χώρο της Ανατολικής Ευρώπης, φυλακισμένος σε συνθήκες οδυνηρές σε απόμακρα δεσμωτήρια της αυστριακής επικράτειας ως σχεδόν τον πρόωρο θάνατό του, τον Ιανουάριο του 1828¹_..

 ***

Η μυοτονική δυστροφία  (dystrophia myotonica, myotonia atrophica ή νόσος του Steinert)  είναι μια χρόνια ,βραδέως εξελισσόμενη νόσος,με ποικιλία  συμπτωμάτων σε πολλά όργανα του σώματος. Είναι κληρονομική, προκαλείται από μια αλλαγή σε ένα γονίδιο που επιφέρει  βλάβη στην μεμβράνη του κυττάρου.

 Δύο είναι οι βασικές μορφές της (η DM1-νόσος Steinert και  DM2 η πιο ελαφρά) με συμπτώματα απώλειας μυικής μάζας, καθυστερημένη χαλάρωση μυών μετά από τη μυική σύσπαση,μυική αδυναμία,βλάβες στους οφθαλμούς (καταρράκτη, προβλήματα αγωγιμότητας στην καρδιά, ενδοκρινικές μεταβολές).

Επηρεάζονται  οι μύες του προσώπου, του σαγονιού, του λαιμού, του φάρυγγα, του οισοφάγου( δυσκολία στην κατάποση),των χεριών, των βραχιόνων και των ποδιών. Συνήθως η εμφάνιση ξεκινά  στην ενήλικη ζωή(από τα είκοσι μέχρι τα πενήντα) και όσο αργότερα εμφανιστεί τόσο ελαφρότερα και βραδέως εξελισσόμενα είναι τα συμπτώματα και η αναπηρία που προκαλούν.

***

1932,Λονδίνο,συνοικία Βrixton. Σ΄ένα φτωχικό σπίτι, ένας νεαρός Νεοζηλανδός γιατρός καλείται να εξετάσει μια ανύπαντρη γυναίκα 54 ετών,την JeandeNegri(Nέγρη),σε προχωρημένο στάδιο μυοτονικής δυστροφίας². Στη διάρκεια λήψης του ιστορικού,του αναφέρει ότι ο πατέρας της που έζησε στο Λονδίνο έπασχε από μια  ήπια μορφή της ίδιας νόσου όπως και ο παππούς της, καθηγητής Ελληνικών σε Πανεπιστήμιο του Βορρά.Το  ίδιο η προγιαγιά της, πριγκίπισσα  Ελένη Υψηλάντη (σύζυγος Αλεξάνδρου Νέγρη), αδελφή αρχηγών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821,της οποίας τέσσερα από τα αδέλφια της έπασχαν από τη νόσο³. Έτσι διαπιστώθηκε η διάγνωση της χρόνιας πάθησης πολλών μελών της οικογένειας Υψηλάντη.

***

Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι,ο Υψηλάντης παραδόθηκε στους Αυστριακούς, φυλακίστηκε και απελευθερώθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1827 μάλλον για ιατρικούς λόγους. Η κλονισμένη υγεία του (μυοτονική δυστροφία) επιδεινώθηκε( υπάρχουν χειρόγραφες ιατρικές γνωματεύσεις στις φυλακές). Δύο μήνες μετά την αποφυλάκισή του στις 31 Ιανουαρίου 1828 πέθανε στη Βιέννη  σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και μιζέριας.

***

Στην οδό Στησιχόρου 6 στο Κολωνάκι, στο ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών πίσω από το Προεδρικό Μέγαρο και το Μέγαρο Μαξίμου, από το 1857 «χτυπούν», μέχρι σήμερα, οι βαλσαμωμένες καρδιές του Αλέξανδρου Υψηλάντη και του αδελφού του Γεωργίου ,μέσα σε ειδική προθήκη, αριστερά του δεσποτικού θρόνου ( επάργυρη  λήκυθος με την καρδιά του Αλέξανδρου Υψηλάντη και επίχρυση με την  καρδιά του αδελφού του).

Τα οστά του Αλέξανδρου μεταφέρθηκαν το 1964 από τη Βιέννη στην Αθήνα και ενταφιάστηκαν σε μνημείο-σαρκοφάγο στο Πεδίο του Άρεως, έργο του γλύπτη Λ. Δρόση (1869) σε σχέδιο του Χρ. Χάνσεν (1842) .

***

Παρά τη  χρονίζουσα  πολυσυστημική ασθένεια και  με ένα μόνο χέρι, παρά την απώλεια της εύνοιας του Τσάρου, των τιμών και περιουσιακών στοιχείων, παρά τον αφορισμό του από τον Πατριάρχη για την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ήταν από αυτούς που έκαμε το χρέος στην πατρίδα του με έργα κι όχι λόγια. Ήταν ήρωας στα μεγαλεία του, στις νίκες και στις ήττες, στη σωματική αρτιότητα και στην αναπηρία του, στη φτώχεια και τις δυστυχίες.

==================================

^1. Κ. Σβολόπουλος, εφημ.ΒΗΜΑ,2014.

^2. Κωνσταντίνα Σωτηριάδου, διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών,1988.

3. J. E. Caughey, Constantina Vayenas,  Ntinos Cleovoulou Myrianthopoulos, Joanne Dixon. Dystrophia Myotonica and Related Disorders,1991.