Τετάρτη 6 Μαΐου 2020

Εκλογές 6ης Μαΐου 2012 και το τέλος του μεταπολιτευτικού δικομματισμού

Οι πιο αμφίρροπες εκλογές μετά την μεταπολίτευση

Οι εκλογές της 6ης Mαΐου του 2012 διεξήχθησαν από την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου.

Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε παραδεχτεί ουσιαστικά την αποτυχία της και η ηγεσία στο προηγούμενο κυβερνών κόμμα (ΠΑΣΟΚ), είχε αλλάξει, αφού ο Ευάγγελος Βενιζέλος είχε πάρει τη θέση του Γιώργου Παπανδρέου.

Η ελληνική κοινή γνώμη είχε αρχίσει να δυσανασχετεί με τα δυο μεγάλα κόμματα και τα σκάνδαλα που έβγαιναν στο φως. Οι εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για την 6η Μαίου, προμήνυαν πτώση των δυο μεγάλων κομμάτων. Αλλά κανείς δεν περίμενε αυτό που τελικά έγινε.

Οι Έλληνες ψηφοφόροι «κατακερμάτισαν» κυριολεκτικά την ψήφο τους, αφού για πρώτη φορά (και μοναδική) το πρώτο κόμμα δεν ξεπέρασε το 20%. Δεύτερο κόμμα αναδείχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ, με τον Αλέξη Τσίπρα να πείθει ως το νέο αίμα της πολιτικής σκηνής. Ήταν ίσως τα πιο αντιπροσωπευτικά ποσοστά του πολιτικού πεδίου και σίγουρα ήταν οι εκλογές που σήμαναν το τέλος του δικομματισμού. Τουλάχιστον του παλαιού. Αφού ένας άλλος έδωσε αργότερα την θέση του στον παλαιό.

Εκτός από την δεύτερη θέση του ΣΥΡΙΖΑ και τα γενικότερα χαμηλά ποσοστά των κομμάτων (ΝΔ 18,85%, ΣΥΡΙΖΑ 16,78%, ΠΑΣΟΚ 13,18%), έκπληξη προκάλεσε και η είσοδος της ακροδεξιάς Χρυσής Αυγής στην Βουλή, και μάλιστα με ποσοστό 6,97%, όταν στις προηγούμενες εκλογές είχε συγκεντρώσει ποσοστό 0,29%.

Άλλο ένα κόμμα που έκανε την έκπληξη, ήταν οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, που κατετάγη τέταρτο και μάλιστα με διψήφιο ποσοστό (10,60%). Τα κόμματα που συμπλήρωσαν την εξάδα που εισήλθε στη Βουλή, ήταν το ΚΚΕ (8,48%) και η Δημοκρατική Αριστερά (6,11%).

Ακόμα όμως και με το μπόνους των 50 εδρών, η ΝΔ δεν έφτασε τον απαιτούμενο αριθμό βουλευτών, αφού εξέλεξε μόλις 108 βουλευτές. Οι συνεργασίες που «έπεσαν» στο τραπέζι δεν ευοδώθηκαν και υπήρξε επανάληψη των εκλογών στις 17 Ιουνίου. Εκεί η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥΡΙΖΑ συγκέντρωσαν μεγαλύτερα ποσοστά και προέκυψε η κυβέρνηση συνεργασίας ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ.

Οι εκλογές της 6ης Μαΐου του 2012, θα μείνουν στην ιστορία σαν «η συντριβή του δικομματισμού» αλλά και για μερικούς αναλυτές, ως οι εκλογές που κατάφεραν να αντικατοπτρίσουν καλύτερα το ελληνικό πολιτικό τοπίο. Όλα αυτά βέβαια είναι αναλύσεις εκείνης της εποχής.

	108	18,85 %
	52	16,78 %
	41	13,18 %
	33	10,61 %
	26	8,48 %
	21	6,97 %
	19	6,11 %
		2,93 %
		2,90 %
		2,56 %

	Νέα Δημοκρατία
	ΣΥΡΙΖΑ Ενωτικό κοινωνικό μέτωπο
	ΠΑ.ΣΟ.Κ
	Ανεξάρτητοι Ελληνες
	Κ.Κ.Ε.
	Λαικός Σύνδεσμος - Χρυσή Αυγή
	Δημοκρατική Αριστερά
	Λοιπά

Τομή στη σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία

Ανάλυση του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΥΡΗ

Χωρίς αμφιβολία οι εκλογές της 6ης Μαΐου αποτελούν τομή στη σύγχρονη πολιτική και εκλογική ιστορία της χώρας. Η λαϊκή ετυμηγορία επισημοποιεί την κατάρρευση του κομματικού συστήματος που συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια της Γ’ Ελληνικής ∆ημοκρατίας. Η εδραίωση της θεσμικής λειτουργίας του δικομματισμού, εξασφάλισε μεταπολιτευτικά την εναλλαγή στην εξουσία πέντε φορές (1981, 1990, 1993, 2004 και 2009). Με τη σύγκλιση όμως των δύο κομμάτων στην πολιτική του μνημονίου και τη συμμετοχή τους στη συγκυβέρνηση επήλθε η ακύρωσή της. Μέσα σε 30 μήνες, τα δύο κόμματα της διακυβέρνησης απώλεσαν αθροιστικά 3,3 εκατομμύρια ψήφους (-2,2 εκ. το ΠΑΣΟΚ και -1,1 εκ. η Ν∆). Πρόκειται για τη μαζικότερη πολιτική-εκλογική μετατόπιση της μεταπολιτευτικής περιόδου. Το εκλογικό αποτέλεσμα συνιστά σημείο μη-επιστροφής για τους κομματικούς σχηματισμούς του ΠΑΣΟΚ και της Ν∆. Ιδίως αν αναλογισθεί κανείς ότι η σημερινή επιρροή τους (32%) δεν αντιπροσωπεύει ούτε το ½ του ποσοστού 77%, που έλαβαν αθροιστικά στις τελευταίες βουλευτικές, πριν από 2½ χρόνια (Οκτώβριος 2009).

Το σημερινό ποσοστό του δικομματισμού είναι το χαμηλότερο που καταγράφηκε σε ελληνική εκλογική αναμέτρηση μετά το 1926. Στην ελληνική πολιτική ιστορία, ποσοστό δικομματικής επιρροής αυτής της τάξης, έχει καταγραφεί μόνον πριν από 62 χρόνια, στις πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές του 1950. Σε εκείνες τις εκλογές, που ας σημειωθεί πραγματοποιήθηκαν με απλή αναλογική, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα, το Λαϊκό Κόμμα, με αρχηγό τον Κ.Τσαλδάρη και το Κόμμα Φιλελευθέρων, με αρχηγό τον Σ.Βενιζέλο έλαβαν αθροιστικά το 36,04% των ψήφων. Εάν συμπεριληφθεί και το 3ο κόμμα της εποχής, δηλαδή η ΕΠΕΚ, του Ν.Πλαστήρα, τότε το αθροιστικό ποσοστό των τριών μεγαλύτερων κομμάτων προσέγγιζε το 52,5%. Στη σημερινή διάταξη των κομματικών δυνάμεων, παρότι μάλιστα δεν ισχύει καν απλή αναλογική, τα δύο πρώτα κόμματα (άθροισμα Ν∆ και ΣΥΡΙΖΑ) συγκέντρωσαν 35,6% και τα τρία πρώτα (με το ΠΑΣΟΚ) μόλις το 48,81% του εκλογικού σώματος.

Ο σημερινός κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων αποδεικνύεται βαθύτερος ακόμη και εάν συγκριθεί με εκείνον που προέκυψε στη Βουλή του 1950. Λαμβάνει σήμερα τέτοιες διαστάσεις, ώστε μπορεί να εμφανίζεται ως ιδεολογικό-πολιτικό ισοδύναμο του αντίστοιχου κατακερματισμού των πολιτικών δυνάμεων στις πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές. Εκείνος υπήρξε αποτέλεσμα της κατοχής και του εμφυλίου, ο σημερινός είναι το πολιτικό-εκλογικό αποτέλεσμα της εφαρμογής του Μνημονίου.

Ο «πόλος της ∆εξιάς»

Η σημερινή εκλογική επιρροή της Ν∆ του κ.Σαμαρά (1.200.000 ψήφοι) αποτελεί μόλις το ½ της επιρροής της Ν∆ του 2009, και –εντυπωσιακότερο- μόλις το 60% της επιρροής της το 1981, όταν συνετρίβη εκλογικά για πρώτη φορά από το ΠΑΣΟΚ. Το ποσοστό που έλαβε είναι το χαμηλότερο που εμφάνισε ποτέ κόμμα της ∆εξιάς, είτε στη μεταπολίτευση (Ν∆), είτε προδικτατορικά (Ελληνικός Συναγερμός, ΕΡΕ). Μπορεί να συγκριθεί μόνον με το ποσοστό του Λαϊκού Κόμματος (18,8%), και πάλι στις εκλογές του 1950. Ο συντηρητικός πόλος αναδύεται από τις εκλογές γεωγραφικά, κοινωνικά, πολιτικά και ιδεολογικά κατακερματισμένος. ∆ιακρίνεται σε τρία βασικά ιδεολογικά ρεύματα(σχηματικά μιλώντας, «λαϊκή δεξιά», «άκρα δεξιά» και «νεοφιλελεύθερη δεξιά») και εκπροσωπείται από επτά κομματικούς σχηματισμούς, που αντιπροσωπεύουν αθροιστικά το 45,8% του (συρρικνωμένου) εκλογικού σώματος. Και τα τρία ρεύματα της ∆εξιάς εμφανίζονται σήμερα κομματικά διασπασμένα. Ο χώρος της «λαϊκής δεξιάς», που αποτελεί και τον κορμό, συγκεντρώνοντας αθροιστικά το 29,5% του εκλογικού σώματος, αντιπροσωπεύεται από την εναπομένουσα Ν∆ του κ.Σαμαρά (18,85%) και τους Ανεξάρτητους Έλληνες του κ.Καμμένου (10,6%), σε σχέση ισχύος 2:1. Ο χώρος της «άκρας δεξιάς», που συγκεντρώνει αθροιστικά 9,9%, εκπροσωπείται κυρίως από τη Χρυσή Αυγή (6,97%) και δευτερευόντως από τα υπολείμματα του ΛΑΟΣ (2,9%). Τέλος, ο χώρος της «φιλελεύθερης δεξιάς», συγκεντρώνει τη μικρότερη –αν και ιδιαίτερα επικεντρωμένη- κοινωνική επιρροή, αντιπροσωπεύοντας αθροιστικά το 6,5% του εκλογικού σώματος. Σε αυτό το ρεύμα εντάσσεται η ∆ΗΣΥ (2,55%), η ∆ημιουργία Ξανά (2,15%) και η ∆ράση-ΦΣ (1,8%). Με βάση την προηγούμενη ιδεολογική διάκριση, ο πόλος της ∆εξιάς που αναδείχθηκε από την κάλπη έχει την εξής σύνθεση: η «λαϊκή δεξιά» αποτελεί σήμερα περίπου τα 2/3 του συντηρητικού πόλου (64%), η «άκρα δεξιά» το 1/5 (22%) και η «φιλελεύθερη δεξιά» μόνον το 1/7 (14%). Ωστόσο, μεγαλύτερη πολιτική σημασία έχει προφανώς το γεγονός ότι το μνημόνιο έχει διαιρέσει βαθύτατα και την ελληνική δεξιά. Είναι εντυπωσιακό ότι η σχέση μνημονιακών/αντιμνημονιακών δυνάμεων στο εσωτερικό των κομματικών σχηματισμών της, υπολογίζεται σε 55% -45%. Ιστορικά παραδείγματα ανασύνταξης της ελληνικής δεξιάς υπάρχουν στην πρόσφατη πολιτική ιστορία (1951-2, 1974). Προϋπόθεση, βέβαια, για κάτι παρόμοιο υπήρξε πάντοτε η παρουσία μιας ισχυρής και άφθαρτης ηγετικής προσωπικότητας, στοιχείο μάλλον δυσδιάκριτο στη σημερινή συγκυρία.

Ανατράπηκε η σχέση Κέντρου-Αριστεράς

Οι πρόσφατες εκλογές, ανέτρεψαν επίσης και τη σχέση Κέντρου-Αριστεράς— σχέση, που εγκαθιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’60 με την συγκρότηση της Ένωσης Κέντρου, εις βάρος της Ε∆Α και εδραιώθηκε κοινωνικά και πολιτικά στη μεταπολίτευση, με την ανάδειξη του ΠΑΣΟΚ. Η ιστορική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ που αποτέλεσε και το κύριο πολιτικό παράγωγο της Μεταπολίτευσης ανατρέπει τα δεδομένα. Η Αριστερά, με αιχμή το ΣΥΡΙΖΑ αναγορεύεται πλέον στον αντίπαλο πόλο της πολιτικής σκηνής. Σήμερα, οι πιθανότητες επανάληψης ενός σύγχρονου πειράματος Ένωσης Κέντρου είναι λίγες, ενώ λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης μια προοπτική ανασύνθεσης του κεντρώου ή ενδιάμεσου χώρου δεν φαίνεται εφικτή.

Οι 300 έδρες της Βουλής των Ελλήνων 151 έδρες χρειάζονται για την απόλυτη πλειοψηφία
Συμμετοχή	6.476.751 (65,10%)
	Πρώτο κόμμα	Δεύτερο κόμμα	Τρίτο κόμμα

Επικεφαλής	Αντώνης Σαμαράς	Αλέξης Τσίπρας	Ευάγγελος Βενιζέλος
Κόμμα	Ν.Δ.	ΣΥ.ΡΙΖ.Α.	ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Προηγούμενες εκλογές	91 έδρες, 33,5%	13 έδρες, 4,6%	160 έδρες, 43,9%
Έδρες	108 έδρες	52 έδρες	41 έδρες
Αλλαγή στις έδρες	17	39	119
Αριθμός ψήφων	1.192.103	1.061.928	833.452
Ποσοστό	18,85%	16,78%	13,18%
Μεταβολή	14,62%	12,18%	30,74%

	Τέταρτο κόμμα	Πέμπτο κόμμα	Έκτο κόμμα

Επικεφαλής	Πάνος Καμμένος	Αλέκα Παπαρήγα	Νίκος Μιχαλολιάκος
Κόμμα	ΑΝ.ΕΛ.	Κ.Κ.Ε.	Χ.Α.
Προηγούμενες εκλογές	Νέο	21 έδρες, 7,5%	0 έδρες, 0,29%
Έδρες	33 έδρες	26 έδρες	21 έδρες
Αλλαγή στις έδρες	33	5	21
Αριθμός ψήφων	671.324	536.105	440.966
Ποσοστό	10,62%	8,48%	6,97%
Μεταβολή	Νέο	0,94%	6,68%

	Έβδομο κόμμα

Επικεφαλής	Φώτης Κουβέλης
Κόμμα	ΔΗΜ.ΑΡ.
Προηγούμενες εκλογές	Νέο
Έδρες	19 έδρες
Αλλαγή στις έδρες	19
Αριθμός ψήφων	386.394
Ποσοστό	6,11%
Μεταβολή	Νέο