Οι Βουλευτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946

Οι εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946

Του Αντωνη Κλαψη*

Σοφοκλής Βενιζέλος, αρχηγός του Κόμματος Βενιζελικών Φιλελευθέρων κατά τις εκλογές 1946.

 Οταν στις 19 Ιανουαρίου 1946 ο αντιβασιλέας Δαμασκηνός υπέγραφε το διάταγμα προκήρυξης βουλευτικών εκλογών για τις 31 Μαρτίου του ίδιου έτους, έθετε την Ελλάδα, για πρώτη φορά από τον Ιανουάριο του 1936, σε προεκλογική περίοδο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι εκλογές του 1946 θα σηματοδοτούσαν την επιστροφή της χώρας στην οδό της πολιτικής ομαλότητας έπειτα από μία ταραγμένη δεκαετία, η οποία είχε σφραγιστεί από τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, την κατοχή της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Αξονα, αλλά και την ένταση των πολιτικών παθών αμέσως μετά την απελευθέρωση, με αποκορύφωμα τα Δεκεμβριανά του 1944. Τα δεδομένα, ωστόσο, δεν άφηναν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.

Πρώτα απ' όλα, η απόφαση για τη διεξαγωγή των εκλογών πριν από το δημοψήφισμα για τη διευθέτηση του πολιτειακού συνιστούσε σαφή παραβίαση της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945), η οποία προέβλεπε ρητά την αντίστροφη σειρά. Επιπλέον, το συνεχιζόμενο κλίμα βίας και αβεβαιότητας, το οποίο τροφοδοτούσε ειδικότερα η δράση ένοπλων συμμοριών αλλά -σε αρκετές περιπτώσεις- και τμημάτων των Σωμάτων Ασφαλείας (το ΚΚΕ έκανε ανοιχτά λόγο για εκτεταμένα φαινόμενα «λευκής τρομοκρατίας»), κάθε άλλο παρά αποτελούσε εγγύηση για τη διενέργεια αδιάβλητων εκλογών. Η καχυποψία, τέλος, ενισχυόταν από το γεγονός ότι η αναθεώρηση των εκλογικών καταλόγων δεν είχε ολοκληρωθεί ομαλά ώστε να διασφαλίζεται η αποφυγή διπλοψηφιών, δίνοντας έτσι λαβή για εικασίες περί προκαταβολικής αλλοίωσης του αποτελέσματος.

Παρά τα αιτήματα του ΚΚΕ, άλλων δυνάμεων της ευρύτερης Αριστεράς αλλά και κομμάτων του Κέντρου για αναβολή των εκλογών, ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης, υπό την πίεση των Βρετανών, αρνήθηκε να υπαναχωρήσει και επέμεινε στη διεξαγωγή τους την προκαθορισμένη ημερομηνία. Ούτε η κυβερνητική κρίση που προκλήθηκε στις αρχές Μαρτίου του 1946 με αφορμή το ίδιο θέμα έκαμψε τον Σοφούλη, ο οποίος παρέμεινε ανένδοτος ακόμα κι όταν οι υπουργοί που δεν ανήκαν στο Κόμμα Φιλελευθέρων υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους. Στο μεταξύ, η απόφαση του ΚΚΕ και των υπόλοιπων κομμάτων της Αριστεράς να απόσχουν από την εκλογική αναμέτρηση είχε ήδη φορτίσει αρνητικά την ατμόσφαιρα, καθώς εκμηδένιζε στην πράξη τις πιθανότητες εξομάλυνσης της πολιτικής κατάστασης μέσω των καλπών. Πέραν των δυνάμεων της Αριστεράς, εξάλλου, τον δρόμο της αποχής ακολούθησαν και σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες του κεντρώου χώρου, όπως οι πρώην πρωθυπουργοί Γεώργιος Καφαντάρης και Εμμανουήλ Τσουδερός.

Θριαμβευτική νίκη των φιλοβασιλικών

Ανεξάρτητα από τη στάση των επιμέρους κομματικών σχηματισμών, οι εκλογές διεξήχθησαν όπως είχε προγραμματιστεί. Σε εφαρμογή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, τις εκλογές επέβλεψε συμμαχική αποστολή παρατηρητών (Allied Mission to Observe the Greek Elections - AMFOGE), στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι από τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία, όχι όμως και από τη Σοβιετική Ενωση, καθώς η τελευταία -πιθανότατα σε μία προσπάθεια να αποφύγει τη δημιουργία ανάλογων εποπτικών μηχανισμών για εκλογές που θα διεξάγονταν σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εντός της σφαίρας επιρροής της Μόσχας- αρνήθηκε τελικά να συμπράξει. Η παρουσία, ωστόσο, της AMFOGE δεν στάθηκε ικανή ώστε να διασφαλίσει τον απολύτως αδιάβλητο χαρακτήρα της εκλογικής διαδικασίας, καθώς φαινόμενα που κυμαίνονταν από απλές παρατυπίες έως και τη χειραγώγηση της ψηφοφορίας δεν αποφεύχθηκαν.

Τα αποτελέσματα των εκλογών, οι οποίες διεξήχθησαν με το σύστημα της απλής αναλογικής, υπήρξαν θριαμβευτικά για τη φιλοβασιλική παράταξη που εξασφάλισε αθροιστικά το 64,68% των ψήφων και συνολικά 236 από τις 354 έδρες της νέας Βουλής:

- 55,12% και 206 έδρες η Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων (με βασική συνιστώσα το Λαϊκό Κόμμα και κυριότερους εταίρους δύο βενιζελογενή κόμματα που υποστήριζαν ρητά την επιστροφή του Γεωργίου Β΄ στον θρόνο του: το Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων του Στυλιανού Γονατά και το Μεταρρυθμιστικό Κόμμα με αρχηγό τον Απόστολο Αλεξανδρή),

- 5,96% και 20 έδρες το Εθνικό Κόμμα Ελλάδος του Ναπολέοντα Ζέρβα,

- 2,94% και 9 έδρες η Ενωσις Εθνικοφρόνων, και

- 0,66% και 1 έδρα μικρότερα φιλοβασιλικά κόμματα και ανεξάρτητοι φιλοβασιλικοί υποψήφιοι.

Αντίθετα, τα κεντρώα κόμματα υπέστησαν βαριά ήττα, καθώς συγκέντρωσαν μόλις το 34,96% των ψήφων και συνολικά 118 έδρες:

- 19,28% και 68 έδρες η Εθνική Πολιτική Ενωσις (που προεκλογικά είχε αποφύγει να λάβει σαφή θέση για το ζήτημα του βασιλικού θεσμού και στην οποία μετείχαν το Κόμμα των Βενιζελικών Φιλελευθέρων με αρχηγό τον Σοφοκλή Βενιζέλο, το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου και το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα του Παναγιώτη Κανελλόπουλου),

- 14,39% και 48 έδρες το Κόμμα Φιλελευθέρων υπό την ηγεσία του Θεμιστοκλή Σοφούλη,

- 0,67% και 1 έδρα η Ενωσις Αγροτικών Κομμάτων με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Μυλωνά, και

- 0,62% και 1 έδρα διάφοροι ανεξάρτητοι κεντρώοι υποψήφιοι.

Ετσι, στις 18 Απριλίου 1946, μετά τη βραχύβια θητεία της κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας Παναγιώτη Πουλίτσα, ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Κωνσταντίνος Τσαλδάρης ανέλαβε την πρωθυπουργία, σχηματίζοντας -με την υποστήριξη του Κόμματος Εθνικών Φιλελευθέρων και του Μεταρρυθμιστικού Κόμματος- την πρώτη αμιγώς φιλοβασιλική κυβέρνηση μετά την απελευθέρωση.

Η «πολιτική αποχή» και η διολίσθηση στον Εμφύλιο Πόλεμο

Μία από τις πολλές ιδιομορφίες των εκλογών της 31ης Μαρτίου 1946 υπήρξε το γεγονός ότι η συζήτηση δεν περιορίστηκε μόνο -όπως συνήθως συμβαίνει στις εκλογικές αναμετρήσεις- στα αποτελέσματα των καλπών, αλλά επεκτάθηκε και στο ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα του προσδιορισμού του ποσοστού της «πολιτικής αποχής». Με δεδομένη τη μη συμμετοχή του ΚΚΕ και άλλων κομματικών σχηματισμών της Αριστεράς στις εκλογές, η όσο το δυνατόν ακριβέστερη αποτίμηση της δυνητικής εκλογικής τους επιρροής συνδέθηκε αναπόφευκτα με τον υπολογισμό της «πολιτικής αποχής». Με βάση τους μη αναθεωρημένους -και κατά συνέπεια αναξιόπιστους- εκλογικούς καταλόγους, το σύνολο των εγγεγραμμένων σε αυτούς ξεπερνούσε τα 2.200.000. Δεδομένου ότι οι ψηφίσαντες ανήλθαν σε περίπου 1.200.000, το ποσοστό της αποχής φαινομενικά υπερέβαινε το 45%. Στην πραγματικότητα, όμως, οι εκλογικοί κατάλογοι περιείχαν μεγάλο αριθμό άκυρων εγγραφών, με αποτέλεσμα να μην είναι ασφαλής η εξαγωγή συμπερασμάτων ούτε για το συνολικό ποσοστό αποχής, ούτε -πολύ περισσότερο- για εκείνο της «πολιτικής αποχής». Οι πλέον έγκυροι υπολογισμοί καταλήγουν ότι η «πολιτική αποχή» ήταν της τάξης του 20%: οι ίδιες εκτιμήσεις συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η εκλογική επιρροή των κομμάτων της Αριστεράς, όπως εκφράστηκε μέσω της «πολιτικής αποχής», ανερχόταν σε περίπου 25%.

Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή του ΚΚΕ να μη λάβει μέρος στις εκλογές του 1946, ανεξάρτητα από τον αριθμό των ψήφων που τελικά θα συγκέντρωνε, υπήρξε στρατηγικό λάθος εκ μέρους της ηγεσίας του, το οποίο αφενός συνέτεινε στην περαιτέρω πόλωση του πολιτικού κλίματος και αφετέρου άφησε εκτεθειμένους σε διώξεις τους οπαδούς του που αποφάσισαν να στοιχηθούν με την κομματική γραμμή της αποχής. Το γεγονός, εξάλλου, ότι τα ξημερώματα της 30ής προς 31η Μαρτίου 1946 ομάδα κομμουνιστών ανταρτών επιτέθηκε στον Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, ερμηνεύθηκε από τις αστικές δυνάμεις ως απτή απόδειξη της απόφασης του ΚΚΕ να καταλάβει με τη βία την εξουσία και αναγορεύθηκε έκτοτε σε χρονικό σημείο έναρξης του Εμφυλίου Πολέμου. Ετσι, οι εκλογές του 1946 συνδέθηκαν έμμεσα με τη συμβατική απαρχή του τρίχρονου αδελφοκτόνου σπαραγμού, αποτελώντας με αυτό τον πρόσθετο τρόπο σημείο καμπής στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας.

* Ο κ. Αντώνης Κλάψης είναι διδάκτωρ Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης ομιλεί σε προεκλογική συγκέντρωση του κόμματός του.

Ο πόλεμος άλλαξε τα πάντα, ακόμη και τις εκλογές

Ένας από τους παρατηρητές συνομιλεί με πολίτες και κρατάει σημειώσεις

 Οι εθνικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 ήταν οι πρώτες εκλογές στη χώρα μας, μετά το 1936. Είχαν μεσολαβήσει η δικτατορία Μεταξά, το έπος του '40, η Κατοχή, η Αντίσταση, η Απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Αποδείχτηκαν μοιραίες, επειδή η έλλειψη συνεννόησης των πολιτικών δυνάμεων σηματοδότησε την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, οι επιπτώσεις του οποίου ταλαιπώρησαν τη χώρα για τα επόμενα τριάντα χρόνια.

Στις αρχές του 1946 την Ελλάδα κυβερνά ο κεντρώος Θεμιστοκλής Σοφούλης. Με την προτροπή των Άγγλων προκηρύσσει εκλογές για τις 31 Μαρτίου. Τα ΕΑΜικά κόμματα, με επικεφαλής το ΚΚΕ και οι αριστεροί φιλελεύθεροι υπό τον Γεώργιο Καφαντάρη αντιδρούν. Ζητούν δίμηνη αναβολή και εγγυήσεις, επειδή θεωρούν τις εκλογές σημαδεμένες υπέρ της δεξιάς, η οποία είχε εξαπολύσει ένα κύμα «λευκής τρομοκρατίας» στη χώρα, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό του ΕΑΜ. Στο στόχαστρο των ακροδεξιών ομάδων ήταν όχι μόνο οι αριστεροί πολίτες, αλλά και οι κεντρώοι αντιμοναρχικοί.

Aφίσα του ΕΑΜ υπέρ της αποχής. Δεξιά και αριστερά φωτογραφίες του Χρήστου Ζαλοκώστα, γνωστού συγγραφέα, που τότε ήταν υποψήφιος...  

 Δεν εισακούονται και τελικά το ΚΚΕ, που φλερτάρει με την ένοπλη κατάληψη της εξουσίας, και η κεντροαριστερά θα ανακοινώσουν αποχή από τις εκλογές. Στις εκλογές θα λάβουν μέρος μόνο δεξιοί και κεντρώοι πολιτικοί σχηματισμοί. Οι παλιοί αντίπαλοι της προπολεμικής περιόδου είναι παρόντες, αλλά κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Το φιλομοναρχικό Λαϊκό Κόμμα, συμπαγές και ενωμένο, αποτελεί τον άξονα της δεξιάς συμμαχίας «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων», ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων, που ίδρυσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, είναι διασπασμένο σε έξι τμήματα (Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων, Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα, Κόμμα Βενιζελικών Φιλευθέρων, Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα, Κόμμα των Φιλελευθέρων και οι Φιλελεύθεροι του Καφαντάρη που απέχουν).

Το πρωί της 31ης Μαρτίου οι ψηφοφόροι πηγαίνουν στις κάλπες με το άγγελμα ότι τα ξημερώματα κομμουνιστές αντάρτες υπό τον Καπετάν Μπαρούτα επιτέθηκαν στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, με διαταγή του ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη. Κατά τη συμπλοκή σκοτώθηκαν 9 χωροφύλακες και 2 στρατιώτες, που συμμετείχαν στη φρουρά των εκλογικών τμημάτων. Η επίθεση αυτή θεωρείται από πολλούς ως το προοίμιο του Εμφυλίου Πολέμου.

Οι εκλογές θα γίνουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, με αναλογικό εκλογικό σύστημα και θα τις κερδίσει η δεξιά και βασιλόφρων «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων» με το 55,12% των ψήφων. Οι δύο κεντρώοι σχηματισμού, «Εθνική Πολιτική Ένωσις» και «Κόμμα των Φιλελευθέρων», θα συγκεντρώσουν το 34,67% των ψήφων. Όσον αφορά στο ποσοστό της αποχής, που πρέπει να θεωρείται «πολιτική», οι απόψεις διίστανται, επειδή δεν ανακοινώθηκε ο αριθμός των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων: Το ΚΚΕ την ανεβάζει στο 50%, οι διεθνείς παρατηρητές την κατεβάζουν στο 9,3%. Η αλήθεια πρέπει να βρίσκεται κάπου στη μέση. Νεώτερες έρευνες την υπολογίζουν γύρω στο 20-25%. Πολύ αργότερα, το ΚΚΕ θα κάνει την αυτοκριτική του και θα θεωρήσει μεγάλο πολιτικό λάθος την αποχή (Καθαίρεση Ζαχαριάδη το 1956, 8ο Συνέδριο του 1961).

Η Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές είχε 354 μέλη. Στήριξε δέκα κεντροδεξιές κυβερνήσεις και πέντε πρωθυπουργούς (Παναγιώτης Πουλίτσας, Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, Δημήτριος Μάξιμος, Θεμιστοκλής Σοφούλης και Αλέξανδρος Διομήδης) μέχρι το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου. Τον Ιανουάριο του 1950 θα διαλυθεί και θα προκηρυχθούν εκλογές για τις 5 Μαρτίου.

Στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 εξελέγησαν ως βουλευτές πολιτικοί που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις κατοπινές εξελίξεις κι έφθασαν μέχρι το αξίωμα του πρωθυπουργού από τα μέσα της δεκαετίας του '50 έως τις μέρες μας. Πρόκειται για τον Γεώργιο Παπανδρέου (Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα), τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα), τον Κωνσταντίνο Γ. Καραμανλή (Λαϊκόν Κόμμα) και τον νεότερο όλων, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη (Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων).

Προεκλογικές αφίσες στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946. Πάνω απ’ τη φωτογραφία του Κ. Τσαλδάρη μια άλλη με τον βασιλιά Γεώργιο Β΄, ο οποίος συνέχιζε να παραμένει στην Αγγλία.... 

 Οι πρώτες εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946…

Οι εθνικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946ήταν οι πρώτες εκλογές στη χώρα μας, μετά το 1936. Είχαν μεσολαβήσει η δικτατορία Μεταξά, το έπος του '40, η Κατοχή, η Αντίσταση, η Απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Αποδείχτηκαν μοιραίες, επειδή η έλλειψη συνεννόησης των πολιτικών δυνάμεων σηματοδότησε την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, οι επιπτώσεις του οποίου ταλαιπώρησαν τη χώρα για τα επόμενα τριάντα χρόνια. Ο ελληνικός λαός πήγε στις κάλπες παρουσία αμερικανικών, γαλλικών και βρετανικών ομάδων παρατηρητών. Από τη διαδικασία απείχαν το ΚΚΕ, καθώς και ορισμένα μικρότερα κόμματα, συμπεριλαμβανομένου αυτού του Γ. Καφαντάρη.Την Ελλάδα κυβερνά από τις αρχές του 1946 ο Θεμιστοκλής Σοφούλης. Στις εκλογές θα λάβουν μέρος μόνο δεξιοί και κεντρώοι πολιτικοί σχηματισμοί.

Οι παλιοί αντίπαλοι της προπολεμικής περιόδου είναι παρόντες, αλλά κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Το φιλομοναρχικό Λαϊκό Κόμμα, συμπαγές και ενωμένο, αποτελεί τον άξονα της δεξιάς συμμαχίας «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων», ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων, που ίδρυσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, είναι διασπασμένο σε έξι τμήματα (Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων, Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα, Κόμμα Βενιζελικών Φιλευθέρων, Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα, Κόμμα των Φιλελευθέρων και οι Φιλελεύθεροι του Καφαντάρη που απέχουν.Η απόφαση αυτή του ΚΚΕ-ΕΑΜ, να απόσχει δηλ. από τις εκλογές και να οδηγηθεί στην ένοπλη σύγκρουση ήταν θέμα συζήτησης για πολλές δεκαετίες. Πάντως, μετά τη λήξη του εμφυλίου, τον Οκτώβριο του 1950, η ηγεσία του ΚΚΕ αναγνώρισε ότι "η επιλογή της αποχής αποτέλεσε "σεχταριστικό οπορτουνιστικό λάθος", το οποίο όμως χαρακτήρισε ως "λάθος τακτικής".).

Το πρωί της 31ης Μαρτίου οι ψηφοφόροι πηγαίνουν στις κάλπες με το άγγελμα ότι τα ξημερώματα κομμουνιστές αντάρτες υπό τον Καπετάν Μπαρούτα επιτέθηκαν στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, με διαταγή του ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη. Κατά τη συμπλοκή σκοτώθηκαν 9 χωροφύλακες και 2 στρατιώτες, που συμμετείχαν στη φρουρά των εκλογικών τμημάτων. Η επίθεση αυτή θεωρείται από πολλούς ως το προοίμιο του Εμφυλίου Πολέμου.

Οι εκλογές θα γίνουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, με αναλογικό εκλογικό σύστημα και θα τις κερδίσει η δεξιά και βασιλόφρων «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων» με το 55,12% των ψήφων. Οι δύο κεντρώοι σχηματισμού, «Εθνική Πολιτική Ένωσις» και «Κόμμα των Φιλελευθέρων», θα συγκεντρώσουν το 34,67% των ψήφων. Όσον αφορά στο ποσοστό της αποχής, που πρέπει να θεωρείται «πολιτική», οι απόψεις διίστανται, επειδή δεν ανακοινώθηκε ο αριθμός των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων: Το ΚΚΕ την ανεβάζει στο 50%, οι διεθνείς παρατηρητές την κατεβάζουν στο 9,3%. Η αλήθεια πρέπει να βρίσκεται κάπου στη μέση. Νεώτερες έρευνες την υπολογίζουν γύρω στο 20-25%. Πολύ αργότερα, το ΚΚΕ θα κάνει την αυτοκριτική του και θα θεωρήσει μεγάλο πολιτικό λάθος την αποχή (Καθαίρεση Ζαχαριάδη το 1956, 8ο Συνέδριο του 1961).

Η Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές είχε 354 μέλη. Στήριξε δέκα κεντροδεξιές κυβερνήσεις και πέντε πρωθυπουργούς (Παναγιώτης Πουλίτσας, Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, Δημήτριος Μάξιμος, Θεμιστοκλής Σοφούλης και Αλέξανδρος Διομήδης) μέχρι το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου. Τον Ιανουάριο του 1950 θα διαλυθεί και θα προκηρυχθούν εκλογές για τις 5 Μαρτίου.

Στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 εξελέγησαν ως βουλευτές πολιτικοί που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις κατοπινές εξελίξεις κι έφθασαν μέχρι το αξίωμα του πρωθυπουργού από τα μέσα της δεκαετίας του '50 έως τις μέρες μας. Πρόκειται για τον Γεώργιο Παπανδρέου (Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα), τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα), τον Κωνσταντίνο Γ. Καραμανλή (Λαϊκόν Κόμμα) και τον νεότερο όλων, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη (Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων).

Λίγα χρόνια αργότερα, 1956, μετά και την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη η αποχή θεωρήθηκε σε λάθος κατεύθυνση με βαρύτατες συνέπειες.

Ο Ν. Ζαχαριάδης, σε άρθρο του στο "Ριζοσπάστη" εξήρε την επίθεση αυτή και, υπογραμμίζοντας τον προειδοποιητικό της χαρακτήρα, τόνισε ενδεικτικά ότι "θα γεμίσουν τα βουνά Μπαρουτάδες". Οι αντίπαλοι θεώρησαν την επίθεση στο Λιτόχωρο σαν έναρξη του ένοπλου αγώνα και συνεπώς σαν μια σοβαρή προειδοποίηση για την άμεση προετοιμασία αποφασιστικής αντιμετώπισής του. Ο στρατηγός Θ. Τσακαλώτος έγραψε ότι "τη νύκτα της 30 - 31 Μαρτίου του 1946 κάτω από τας σφαίρας των επαναστατών εις το Λιτόχωρον ήρχισεν η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ". Και ο αντιστράτηγος Θωμ. Πετζόπουλος χαρακτήρισε την επίθεση στο Λιτόχωρο σαν την "πανηγυρικωτέρα διακήρυξη του ΚΚΕ, ότι αρχίζει την ένοπλη εξέγερσιν". Η Βουλή του 1946 θα διανύσει όλη την τετραετία, αλλά με συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων. Ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Κ. Τσαλδάρης θα σχηματίσει τρεις κυβερνήσεις, τέσσερις ο Θεμ. Σοφούλης, δύο ο Δημ. Μάξιμος και θα κλείσει ο κύκλος με την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Τζων Θεοτόκη.

Στις κυβερνήσεις Σοφούλη και Μάξιμου θα μετάσχουν Βενιζέλος και Παπανδρέου (σε ορισμένες) και άλλα στελέχη του Κέντρου.

Από το πλήθος των κυβερνήσεων είναι φανερό ότι έχει πολύ παρασκήνιο η τετραετία 1946-1950 και σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της χώρας. Η πρώτη κυβέρνηση Τσαλδάρη ορκίστηκε στις 18 Απριλίου 1946, 18 ημέρες μετά τις εκλογές! Τόσες ημέρες διήρκεσαν οι διαβουλεύσεις των «συνεταίρων» της εθνικόφρονας παράταξης για τη διανομή των υπουργείων!

Η πρώτη «δουλειά» του Τσαλδάρη ήταν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προς τους Αγγλους και να «αποκαταστήσει» τον βασιλιά. Την 1η Σεπτεμβρίου 1946 διεξάγεται δημοψήφισμα- «ολίγον νόθον»- και με 68,3% επικυρώνεται η επάνοδος στον θρόνο του βασιλιά Γεωργίου Β΄ (του «εστεμμένου φελλού» κατά τον εκδότη της «Καθημερινής» Γεώργιο Βλάχο).

Είναι η «τελευταία δουλειά» των Άγγλων και η αρχή του τέλους του Κ. Τσαλδάρη. Τη συνέχεια αναλαμβάνουν οι Αμερικανοί...Η «πρώτη δουλειά» των Αμερικανών ήταν να «παραιτήσουν» τον Τσαλδάρη και να «τσουβαλιάσουν» όλα τα κόμματα σε μια κυβέρνηση, την αποκληθείσα «κατευναστική», με πρωθυπουργό τον βαθύπλουτο οικονομολόγο Δημ. Μάξιμο- δικό του και το Μέγαρο Μαξίμου!

Με εντολή…

Στις 30 Αυγούστου 1947 καταφθάνει στην Αθήνα ο διευθυντής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Χέντερσον, με εντολή του Λευκού Οίκου να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο ώστε να σχηματισθεί κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σοφούλη και με συμμετοχή του Τσαλδάρη και του Βενιζέλου. Ο Σοφούλης υπέκυψε και φορτώθηκε όλες τις ευθύνες της διαχείρισης του Εμφυλίου.

Τον Ιανουάριο του 1949 καταργείται, ουσιαστικά, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Καθιερώνεται ο θεσμός του «Μικρού Υπουργικού Συμβουλίου», το οποίο ελάμβανε τις αποφάσεις στα σοβαρότερα προβλήματα σε συνεννόηση με τον αρχιστράτηγο Παπάγο και τους εκπροσώπους της αμερικανικής πρεσβείας!

Σε αυτό μετείχαν, με ισότιμη ψήφο, οι Σοφούλης, Τσαλδάρης, Βενιζέλος, Μαρκεζίνης, Κανελλόπουλος και ο αντιπρόεδρος Αλ. Διομήδης, ο οποίος διαδέχεται τον Σοφούλη μετά τον θάνατό του (30 Ιουνίου 1949), με αντιπροέδρους τον Τσαλδάρη και τον Βενιζέλο.

Οι Γεώργιος Παπανδρέου, Σπύρος Μαρκεζίνης, Στυλιανός Γονατάς και Ναπολέων Ζέρβας θα μείνουν στην αντιπολίτευση.

Με το τέλος του Εμφυλίου έκλεισε και ο κύκλος της Βουλής του 1946. Παίχθηκαν πολλά παιχνίδια στο παρασκήνιο ως την προκήρυξη των νέων εκλογών. Πολλές κινήσεις και πρωτοβουλίες για σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης. Δεν έλειψαν και οι οραματιζόμενοι δικτατορικές λύσεις. Ο απεσταλμένος του «Μοnde» έγραφε από την Αθήνα τον Νοέμβριο του 1949:

«Το φάσμα της δικτατορίας αιωρείται πάντοτε στη χώρα αυτή, η οποία από παράδοση είναι κάπως έρμαιη των φιλοδοξιών των διακεκριμένων στρατιωτικών. Η αδιαφιλονίκητη νοσταλγία του καθεστώτος Μεταξά αποκαλύπτεται τόσο ισχυρά, ώστε τα αισιοδοξότερα προγνωστικά υπερακοντίσθησαν όσον αφορά την δραστηριότητα του κ. Μανιαδάκη και του κ. Παπαδάκη, οι οποίοι διακηρύσσουν ότι είναι απόστολοι του αποθανόντος αρχηγού τους Μεταξά».

Από την επομένη των τελευταίων εκλογών και με βάση τις δημοσκοπήσεις πολλοί προβλέπουν το τέλος του «Δικομματισμού». Κάποιοι τον «ξορκίζουν» και καθημερινά διατυπώνονται σενάρια για τη «διαδοχή» 

του… με αποκλεισμό των συνεργασιών! Ο «Δικομματισμός», στον οποίο οφείλουμε την πολιτική σταθερότητα για 34 χρόνια- τη μακροβιότερη του κοινοβουλευτισμού από το 1844-, έχει τη «δική του ιστο 

ρία». Η αφήγηση και η υπενθύμιση αυτής της ιστορίας με το ανάγνωσμα που άρχισε την περασμένη Κυριακή- και θα συνεχισθεί τις επόμενες ημέρες- προσφέρουν μιαν άλλη οπτική των πολιτικών εξελίξεων. 

Η «πρώτη δουλειά» των Αμερικανών ήταν να «παραιτήσουν» τον Τσαλδάρη και να «τσουβαλιάσουν» όλα τα κόμματα σε μία κυβέρνηση, την αποκληθείσα «κατευναστική», με πρωθυπουργό τον Δημ. Μάξιμο

Για να έχουμε πλήρη εικόνα των πολιτικών μεταβολών που οδήγησαν στις εκλογές του 1950 χρήσιμο είναι να παραθέσουμε τα αποτελέσματα των εκλογών του 1946 σε σύγκριση με τα αποτελέσματα των εκλογών του 1936. 

Οι εκλογές του 1946, με απλή αναλογική, ανέτρεψαν το πολιτικό σκηνικό του 1936. Τα Δεκεμβριανά, οι παρεμβάσεις των Αγγλων και κυρίως των Αμερικανών, η άλωση ολόκληρου του κρατικού μηχανισμού από τη βασιλοδεξιά και η αποχή του ΚΚΕ έστρωσαν τον δρόμο στην κυριαρχία της Δεξιάς, η οποία μετείχε στις εκλογές ως «Ενωμένη Παράταξη των Εθνικοφρόνων»- δεν ήταν τυχαίος ο χαρακτηρισμός της Δεξιάς ως παράταξης των «Εθνικοφρόνων»! 

Δεξιά επιστροφή 

Χωρίς δυσκολία απέσπασε το 55,12% των ψήφων και 206 έδρες. Αν σε αυτές προστεθεί το ποσοστό 8,85% και 29 έδρες των κομμάτων του Ζέρβα και του Τουρκοβασίλη, η Δεξιά θα ελέγχει στη Βουλή τις 235 έδρες σε σύνολο 354. 

Στις εκλογές του 1936, επίσης με απλή αναλογική, η Δεξιά μετείχε με πέντε κόμματα και συγκέντρωσε το 48% και 143 έδρες (σε σύνολο 300). Το Κέντρο μετείχε στις εκλογές του 1946 με την «Εθνική Πολιτική Ενωση» (Σοφ. Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλος)- ο προσδιορισμός «Εθνική» οφείλεται στο κλίμα της εποχής και στη συμμετοχή του Π. Κανελλόπουλου. Απέσπασε μόλις 19,28% και 65 έδρες. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων (Θεμ. Σοφούλης) 14,39% και 48 έδρες και το Αγροτικό (Α. Μυλωνάς) 0,87% και 1 έδρα. Σύνολο 34,34% και 117 έδρες. Στις εκλογές του 1936 η εικόνα της φιλελεύθερης παράταξης είχε ως εξής: 

▅ Κόμμα Φιλελευθέρων (Θεμ. Σοφούλης) 37,26%- 126 έδρες. 

▅ Δημοκρατικός Συνασπισμός (Γ. Καφαντάρης- Γ. Παπανδρέου- Α. Παπαναστασίου) 4,21%- 7 έδρες. 

▅ Παλαιοδημοκρατική Ενωσις Κρήτης (Ν. Κουσουλεράκης) 1,08%- 3 έδρες. 

▅ Αγροτικό Ελλάδος (Ι. Σοφιανόπουλος) 1,02%- 1 έδρα. 

▅ Αγροτικό Δημοκρατικό (Α. Μυλωνάς) 0,97%- 4 έδρες. 

Το συνολικό ποσοστό της κεντρώας- φιλελεύθερης παράταξης 44,54%- 141 έδρες. 

Στις εκλογές του 1936 μετείχε και το Παλλαϊκό Μέτωπο (κομμουνιστές με τον Ν. Πλουμπίδη) 5,76%- 15 έδρες. 

Βουλή του 1936: Δεξιά 143 έδρες, Κέντρο και Αριστερά 156 και ένας ανεξάρτητος. (Πώς από μια δημοκρατική Βουλή «προέκυψε» η δικτατορία Μεταξά είναι άλλη ιστορία…) Βουλή του 1946: Δεξιά 235 έδρες, φιλελεύθερη παράταξη 117 και 2 ανεξάρτητοι. 

Αλλαγές κυβερνήσεων 

Η Βουλή του 1946 θα διανύσει όλη την τετραετία, αλλά με συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων. Ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Κ. Τσαλδάρης θα σχηματίσει τρεις κυβερνήσεις, τέσσερις ο Θεμ. Σοφούλης, δύο ο Δημ. Μάξιμος και θα κλείσει ο κύκλος με την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Τζων Θεοτόκη. 

Στις κυβερνήσεις Σοφούλη και Μάξιμου θα μετάσχουν Βενιζέλος και Παπανδρέου (σε ορισμένες) και άλλα στελέχη του Κέντρου. 

Από το πλήθος των κυβερνήσεων είναι φανερό ότι έχει πολύ παρασκήνιο η τετραετία 1946-1950 και σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της χώρας. Η πρώτη κυβέρνηση Τσαλδάρη ορκίστηκε στις 18 Απριλίου 1946, 18 ημέρες μετά τις εκλογές! Τόσες ημέρες διήρκεσαν οι διαβουλεύσεις των «συνεταίρων» της εθνικόφρονας παράταξης για τη διανομή των υπουργείων! 

Η πρώτη «δουλειά» του Τσαλδάρη ήταν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προς τους Αγγλους και να «αποκαταστήσει» τον βασιλιά. Την 1η Σεπτεμβρίου 1946 διεξάγεται δημοψήφισμα- «ολίγον νόθον»- και με 68,3% επικυρώνεται η επάνοδος στον θρόνο του βασιλιά Γεωργίου Β΄ (του «εστεμμένου φελλού» κατά τον εκδότη της «Καθημερινής» Γεώργιο Βλάχο). 

Είναι η «τελευταία δουλειά» των Αγγλων και η αρχή του τέλους του Κ. Τσαλδάρη. Τη συνέχεια αναλαμβάνουν οι Αμερικανοί… 

Η «πρώτη δουλειά» των Αμερικανών ήταν να «παραιτήσουν» τον Τσαλδάρη και να «τσουβαλιάσουν» όλα τα κόμματα σε μια κυβέρνηση, την αποκληθείσα «κατευναστική», με πρωθυπουργό τον βαθύπλουτο οικονομολόγο Δημ. Μάξιμο- δικό του και το Μέγαρο Μαξίμου! 

Απροκάλυπτες οι προθέσεις των Αμερικανών. Εμπλοκή όλων των κομμάτων στη «διαχείριση» του Εμφυλίου… 

Αυτή όμως η «επτακέφαλη» κυβέρνηση δεν ικανοποιούσε τους Αμερικανούς. Απουσίαζε ο αρχηγός των Φιλελευθέρων Θεμ. Σοφούλης. Είχε αρνηθεί να μετάσχει. 

Στις 30 Αυγούστου 1947 καταφθάνει στην Αθήνα ο διευθυντής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Χέντερσον, με εντολή του Λευκού Οίκου να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο ώστε να σχηματισθεί κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σοφούλη και με συμμετοχή του Τσαλδάρη και του Βενιζέλου. Ο Σοφούλης υπέκυψε και φορτώθηκε όλες τις ευθύνες της διαχείρισης του Εμφυλίου. 

Τον Ιανουάριο του 1949 καταργείται, ουσιαστικά, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Καθιερώνεται ο θεσμός του «Μικρού Υπουργικού Συμβουλίου», το οποίο ελάμβανε τις αποφάσεις στα σοβαρότερα προβλήματα σε συνεννόηση με τον αρχιστράτηγο Παπάγο και τους εκπροσώπους της αμερικανικής πρεσβείας! 

Σε αυτό μετείχαν, με ισότιμη ψήφο, οι Σοφούλης, Τσαλδάρης, Βενιζέλος, Μαρκεζίνης, Κανελλόπουλος και ο αντιπρόεδρος Αλ. Διομήδης, ο οποίος διαδέχεται τον Σοφούλη μετά τον θάνατό του (30 Ιουνίου 1949), με αντιπροέδρους τον Τσαλδάρη και τον Βενιζέλο. 

Οι Γεώργιος Παπανδρέου, Σπύρος Μαρκεζίνης, Στυλιανός Γονατάς και Ναπολέων Ζέρβας θα μείνουν στην αντιπολίτευση. 

Με το τέλος του Εμφυλίου έκλεισε και ο κύκλος της Βουλής του 1946. Παίχθηκαν πολλά παιχνίδια στο παρασκήνιο ως την προκήρυξη των νέων εκλογών. Πολλές κινήσεις και πρωτοβουλίες για σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης. Δεν έλειψαν και οι οραματιζόμενοι δικτατορικές λύσεις. Ο απεσταλμένος του «Μοnde» έγραφε από την Αθήνα τον Νοέμβριο του 1949: 

«Το φάσμα της δικτατορίας αιωρείται πάντοτε στη χώρα αυτή, η οποία από παράδοση είναι κάπως έρμαιη των φιλοδοξιών των διακεκριμένων στρατιωτικών. Η αδιαφιλονίκητη νοσταλγία του καθεστώτος Μεταξά αποκαλύπτεται τόσο ισχυρά, ώστε τα αισιοδοξότερα προγνωστικά υπερακοντίσθησαν όσον αφορά την δραστηριότητα του κ. Μανιαδάκη και του κ. Παπαδάκη, οι οποίοι διακηρύσσουν ότι είναι απόστολοι του αποθανόντος αρχηγού τους Μεταξά». 

Το παρασκήνιο 

Φανατικός υπέρμαχος της μεταβατικής κυβέρνησης ο Σπύρος Μαρκεζίνης για να προετοιμάσει με άνεση τη «λύση Παπάγου», η οποία σχεδιαζόταν από καιρό και την οποία υποστήριζε πριν από τον θάνατό του και ο Σοφούλης. 

Ο Π. Πιπινέλης, ο άνθρωπος των ανακτορικών παρασκηνίων, επιχειρούσε να προωθήσει λύση «μεταβατικής, απροσδιορίστου διαρκείας, δικτατορικής κυβέρνησης». Στο αγγλόφωνο περιοδικό «Ερμής», το οποίο εκδιδόταν στο Λονδίνο, με δαπάνες της πρεσβείας δημοσιεύονταν τα εξής: 

«Μεταξύ των υψηλά τοποθετημένων ελληνικών κύκλων ενισχύεται η ιδέα όπως εν αναμονή της αποφάσεως του Στρατάρχου Παπάγου, όπως εισέλθει ή όχι εις τον πολιτικόν στίβον, η διακυβέρνησις της χώρας ανατεθεί εις ισχυρόν υπουργείον απαρτιζόμενον εκ προσώπων έξω των πολιτικών κομμάτων, το οποίον θα άφηνε τους πολιτευομένους ελευθέρους να συνεχίσουν τας εκλογικάς των έριδας… Συμφώνως προς τας σκέψεις αυτάς έχει προταθεί το όνομα του Παναγιώτη Πιπινέλη, μονίμου υφυπουργού των Εξωτερικών»! 

Αλλα όμως ήταν τα σχέδια των Αμερικανών. Εκριναν ότι η ματαίωση των εκλογών είτε με μεταβατική κυβέρνηση είτε- το χειρότερο- με δικτατορική κυβέρνηση θα «άνοιγε τον ασκό του Αιόλου» και θα βάθαινε την κρίση σε σημείο που δεν θα μπορούσαν να την ελέγξουν. 

Τα σχέδιά τους είχαν δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση να προκύψει από τις εκλογές κυβέρνηση Πλαστήρα και στη δεύτερη να προωθήσουν τον Παπάγο, αν και δυσπιστούσαν προς τον Μαρκεζίνη και θεωρούσαν τον αρχιστράτηγο ρέποντα προς τη δικτατορία!.. 

Γνώριζαν ότι η κυβέρνηση Πλαστήρα και των κεντρώων δυνάμεων θα αντιμετώπιζε ιδιαίτερες δυσκολίες εφαρμογής της πολιτικής τής λήθης και της ειρηνικής συμφιλίωσης, και συνεπώς γρήγορα οι πολιτικές δυνάμεις του Κέντρου θα απαξιώνονταν πολιτικά και ο δρόμος για τον Παπάγο θα ήταν ολάνοιχτος. 

Γνώριζαν, ακόμη, ότι οι πολιτικές και προσωπικές διαφορές των ηγετών των κομμάτων του Κέντρου ήταν αγεφύρωτες και συνεπώς δεν επρόκειτο να μακροημερεύσουν οι κυβερνήσεις συνεργασίας των δυνάμεων του Κέντρου. 

Πολίτης επιδεικνύει το εκλογικό του βιβλιάριο για να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα. Τη διαδικασία παρακολουθούν από το βάθος οι παρατηρητές των Ηνωμένων Εθνών.

Η απόφαση για διεξαγωγή των εκλογών- Η αποχή του Κ.Κ.Ε.- Η νίκη των βασιλοφρόνων- Η αναγνώριση του λάθους από τους Ν. Ζαχαριάδη και Κ.Κολιγιάννη.

Στις 22 Νοεμβρίου 1946, μετά από πολλές περιπέτειες, την πρωθυπουργία της χώρας ανέλαβε ο Θεμιστοκλής Σοφούλης. Η συγκρότηση της νέας κυβέρνησης, κεντρογενούς χαρακτήρα, έγινε μετά από παρέμβαση των Βρετανών. Το Λονδίνο, η Ουάσινγκτον και το Παρίσι, πίεζαν για τη διεξαγωγή εκλογών, για να επανέλθει η χώρα στην ομαλότητα αλλά και για να υπάρξει μια κυβέρνηση με την οποία θα μπορούσαν να συνεργαστούν.

Ο Σοφούλης εξήγγειλε αμνηστία και στη σκλήρυνση της στάσης του απέναντι σε οποιαδήποτε παρεκτροπή από τις διάφορες οργανώσεις.

Ένα μεγάλο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση, ήταν η διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη μορφή του πολιτεύματος (αβασίλευτη ή βασιλευομένη δημοκρατία με μονάρχη το Γεώργιο Β’. Ο Σοφούλης αμφιταλαντευόταν για το πότε ήταν η κατάλληλη χρονική στιγμή για τη διενέργεια του δημοψηφίσματος και δήλωσε ότι δεν ήταν κατάλληλες οι συνθήκες για τη διενέργεια εκλογών.

Το Κ.Κ.Ε. αρχικά εξέφρασε την ανοχή του στην κυβέρνηση Σοφούλη, με σχετική δήλωση του Πολιτικού του Γραφείου. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα όμως, σε δύο εβδομάδες, η Κεντρική Επιτροπή του Ε.Α.Μ με ανακοίνωσή της απέσυρε την υποστήριξή της από την κυβέρνηση Σοφούλη.

Η Αριστερά, στράφηκε σταδιακά εναντίον του Σοφούλη διεκδικώντας τη χορήγηση γενικής αμνηστίας, τη ριζική ανασύνταξη των εκλογικών καταλόγων και την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού. Παράλληλα το Κ.Κ.Ε., αξίωνε τη συμμετοχή μελών του Ε.Α.Μ. στην κυβέρνηση, κάτι που ήταν μάλλον αδύνατο να συμβεί. Στις αρχές του 1946 και αφού δεν υπήρχε πλέον κανένας δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ κυβέρνησης και Αριστεράς μετά τις παραιτήσεις των υπουργών Ν. Καζαντζάκη και Ι. Σοφιανόπουλου, ο υπουργός Εσωτερικών Κ. Ρέντης ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση είχε συντάξει νόμο για περιορισμένη εκκαθάριση και συνοπτικό έλεγχο των εκλογικών καταλόγων (13/1/1946).

Προβλεπόταν μάλιστα ακόμα και η συγκρότηση υποεπιτροπών και συνεργειών ελέγχου από αστυνομικούς, που θα πήγαιναν στα σπίτια των εγγεγραμμένων για να επιβεβαιώσουν την ύπαρξή τους!

Το χρονικό όριο που δόθηκε στις επιτροπές αυτές για να φέρουν εις πέρας το έργο τους, ήταν 20 ημέρες, γεγονός που προκάλεσε χλευαστικά σχόλια από όλες τις εφημερίδες. Στις 16 Ιανουαρίου 1946, οι προσκείμενες στην Αριστερά εφημερίδες, δημοσίευαν την εντολή του Ε.Α.Μ. προς τους οπαδούς του, να εγγράφονται μαζικά στους εκλογικούς καταλόγους. Ανάμεσα στα άλλα, το Ε.Α.Μ. υπογράμμιζε ότι «κάθε δημοκρατικός πολίτης όφειλε να αποκτήσει εκλογικό βιβλιάριο και μάλιστα προέτρεπε τους αριστερούς ψηφοφόρους να σπεύσουν δεδομένου ότι δεν υπήρχε επαρκής χρόνος».

Στα τέλη Ιανουαρίου 1946, ο Θ. Σοφούλης αποφάσισε τη διενέργεια εκλογών στις 31 Μαρτίου 1946, έχοντας συγκρατημένη αισιοδοξία.

Η οικονομία είχε αρχίσει να ανακάμπτει, καθώς υπήρξε συγκράτηση του πληθωρισμού και γίνονταν προσπάθειες για την τιθάσευση των πολιτικών παθών. Η απόφαση Σοφούλη, προκάλεσε κυβερνητική κρίση με την παραίτηση στελεχών της. (Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, Π. Ευριπαίος, Γ. Καρτάλης, Α. Μυλωνάς, Γ. Μπουρδάρας κ.ά.).

(Τα περισσότερα από τα στοιχεία που παραθέσαμε ως τώρα, προέρχονται από το δίτομο έργο του Δρα Ιωάννη Παπαφλωράτου, «Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού» 1833-1949).

Οι εκλογές της 31/3/1946- Οι ξένοι παρατηρητές.

Πρωτεργάτης της παραίτησης των υπουργών, ήταν ο έως τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γ. Καφαντάρης. Ο 73χρονος Ευρυτάνας πολιτικός, στις 9 Μαρτίου 1946, όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Σόλων Γρηγοριάδης «εξαπέλυσε τον πύραυλό του: εγκατέλειψε και την κυβέρνηση και τις εκλογές». Παράλληλα κατήγγειλε ότι:

«έχει καταστεί ο βίος αβίωτος των δημοκρατικών πολιτών… Αι επικείμεναι εκλογαί θα κυριαρχούνται υπό της νοθείας και της βίας… θα αποτελούν ασύλληπτον χίμαιραν. Το 1935 επαναλαμβάνεται υπό πολύ απαισιότερους οιωνούς. Η δεξιά κατόρθωσε… να καταστήσει τελείως υποχείριον της το Κράτος και να ασκεί δια των συμμοριών της και των οργάνων της τάξεως, των οποίων ο ακραιφνής φιλοφασισμός εξησφαλίσθη δι’ επανειλημμένης αυστηράς επιλογής, ανεξέλεγκτον επί των πληθυσμών βία…».

Η αθρόα διαρροή υπουργών, επέφερε σημαντικό πλήγμα στην κυβέρνηση Σοφούλη, ο οποίος όμως δεν συζητούσε καν την αναβολή των εκλογών: «Δεν υπάρχει κυβερνητική κρίσις. Αι εκλογαί θα διεξαχθούν οπωσδήποτε την καθορισμένην ημέραν».

Οι εκλογές αυτές, έγιναν με την παρουσία περίπου 1200 παρατηρητών (Αμερικανών, Άγγλων και Γάλλων, καθώς οι Ρώσοι δεν δέχτηκαν να συμμετέχουν). Σχεδόν όλοι ήταν στρατιωτικοί. Άρχισαν να φτάνουν στην Ελλάδα στις αρχές Μαρτίου και κυκλοφορούσαν φορώντας περιβραχιόνια με αποτυπωμένη κουκουβάγια επιβαίνοντας σε οχήματα με την επιγραφή AMFOGE (Allied Mission for Observing Greek Elections) (Συμμαχική Αποστολή για την Παρατήρηση των Ελληνικών Εκλογών).

Οι 1200 παρατηρητές, κατανεμήθηκαν σε 240 ομάδες και «μοιράστηκαν» σε όλη τη χώρα. 21 αεροπλάνα, κορβέτες, βενζινάκατοι, αυτοκίνητα, ακόμα και μουλάρια τέθηκαν στη διάθεσή τους!

Επικεφαλής τους ήταν ο Λαπαρά, Γουίντλ και Γκρέιντι. Το αρχηγείο τους εγκαταστάθηκε στο μέγαρο «Πτι Παλέ». Κάθε βδομάδα γινόταν εναλλαγή του ανώτατου αρχηγού, πράγμα που συνέβαινε και στις σημαίες των τριών κρατών που βρίσκονταν στην είσοδο του κτιρίου. Στη μέση τοποθετούνταν η σημαία της χώρας του αρχηγεύοντος εκείνη την εβδομάδα. Το πιο σημαντικό στοιχείο των εκλογών της 31ης Μαρτίου 1946, ήταν αναμφίβολα η αποχή του συνασπισμού κομμάτων του Ε.Α.Μ. (Κ.Κ.Ε., «Αγροτικό Κόμμα», «Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα» και «Δημοκρατική Ένωση»). Υπήρξε βέβαια αποχή και από άλλα κόμματα. «Κόμμα Αριστερών Φιλελεύθερων», «Σοσιαλιστικό Κόμμα- Ελληνική Λαϊκή Δημοκρατία», «’Ενωσις Δημοκρατικών Αριστερών» και «Προοδευτικό Κόμμα». Σαφώς όμως όλα αυτά δεν είχαν την επιρροή των κομμάτων του Ε.Α.Μ.

Που οφειλόταν όμως η αποχή της Αριστεράς από τις κρίσιμες αυτές εκλογές; Ήταν προσωπική ή συλλογική η απόφαση; Θα εξετάσουμε αυτό το σημαντικό θέμα παρακάτω, αφού αναφερθούμε πρώτα στα αποτελέσματα των εκλογών.

Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα των εκλογών της 31ης Μαρτίου 1946 ψήφισαν 1.117.379 σε σύνολο εγγεγραμμένων 2.195.950 ( να θυμίσουμε ότι οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα ψήφου το 1946 και ότι ψήφισαν για πρώτη φορά στις βουλευτικές εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956, ενώ γενικότερα σε εκλογές, πρώτη φορά ψήφισαν οι Ελληνίδες στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934). Τα κόμματα έλαβαν:

Λαϊκό Κόμμα και Συνεργαζόμενοι 609.000 ψήφους (54,5%)

ΕΠΕ 213.721 ψήφους (19,3%)

Φιλελεύθεροι 159.525 ψήφους (14,4%)

Εθνικό Κόμμα 65.484 ψήφους (5,8%)

Εθνικόφρονες 32.385 ψήφους (2,8%)

Αγροτικοί 6.232 ψήφους (0,7%)

Λοιποί 30.517 ψήφους (2,5%)

Η κατανομή των βουλευτικών εδρών, ήταν η εξής: 

Λαϊκοί και Συνεργαζόμενοι 205, ΕΠΕ 68, Φιλελεύθεροι 48, Εθνικό Κόμμα 23, Λοιποί 10 (Σύνολο 354 έδρες). Να σημειώσουμε ότι το Λαϊκό Κόμμα είχε τυπικά 4 αρχηγούς (Κ. Τσαλδάρης, Π. Μαυρομιχάλης, Ι. Θεοτόκης, Σ. Στεφανόπουλος). Η Εθνική Πολιτική Ένωσις, αποτελούνταν από 4 κόμματα με επικεφαλής τους Σ. Βενιζέλο, Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλο και Γ. Κασιμάτη και οι Φιλελεύθεροι ήταν το κόμμα του Θ. Σοφούλη που καταποντίστηκε στις εκλογές. Την επόμενη των εκλογών, το Λαϊκό Κόμμα ανέλαβε την πρωτοβουλία των κινήσεων.

Ουσιαστικό αρχηγός τους ήταν ο Κ. Τσαλδάρης, ο οποίος όμως δεν είχε αναγνωριστεί επίσημα. Έτσι, ο αντιβασιλέας Δαμασκηνός, ανέθεσε στους 4 επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος, τον σχηματισμό κυβέρνησης. Έως ότου όμως εκλεγεί αρχηγός, σχηματίστηκε στις 4 Απριλίου 1946 κυβέρνηση «ευρέως εθνικού συνασπισμού» με πρωθυπουργό τον πρόεδρο του Συμβουλίου Επικρατείας Π. Πουλίτσα.

Τελικά στις 15 Απριλίου 1946, οι βουλευτές του Λαϊκού Κόμματος με μεγάλη πλειοψηφία, εξέλεξαν αρχηγό τον Κ. Τσαλδάρη, ο οποίος στις 18 Απριλίου σχημάτισε κυβέρνηση.

Πρόεδρος της βουλής εκλέχτηκε ο Ι. Θεοτόκης. Ήταν φανερό ότι η εξουσία περνούσε στα χέρια της Δεξιάς και βασικό μέλημα της νέας κυβέρνησης, ήταν η επαναφορά του Γεωργίου Β’, ο οποίος έστω και…εξ αποστάσεως, ήταν ο πραγματικός κυβερνήτης της χώρας.

Αφίσα του υποψηφίου του Λαϊκού Κόμματος Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, παππού του σημερινού πολιτικού. Κάποιος άγνωστος έχει μαρκάρει τη φωτογραφία με υπονοούμενα: Έκδοση Γκεστάπο.

Οι νόθες εκλογές  του 1946 και δύο μοναδικά  ντοκουμέντα Επιμέλεια Αλέκος Χατζηκώστας

Στις 31 Μάρτη 1946 έγιναν οι νόθες βουλευτικές εκλογές σε συνθήκες βίας, τρομοκρατίας, εγκλημάτων των φασιστικών συμμοριών, με χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους στις φυλακές, πολλές χιλιάδες καταδιωκόμενους κ.ά.

Παρουσιάζουμε σήμερα δύο μοναδικά ντοκουμέντα που προέρχονται από τα ΓΑΚ Ν. Ημαθίας και αφορούν τη διεξαγωγή τους στην περιοχή της Ημαθίας, έχουν όμως ευρύτερη σημασία.

Πρόκειται για δύο ανακοινώσεις που αναδεικνύουν και τις δύο διαφορετικές στάσεις των πολιτικών δυνάμεων της εποχής.

Από τη μία ο κόσμος που αντιστάθηκε στον κατακτητή. Είναι ο κόσμος του ΕΑΜ. Σε ανακοίνωση της Τομεακής Επιτροπής Βέροιας του ΕΑΜ και με τον τίτλο ΑΠΟΧΗ γίνεται αναφορά τόσο στις αιτίες της αποχής, όσο και κριτική στο πολιτικό προσωπικό των κομμάτων που συμμετέχουν (η περιοχή της Ημαθίας υπαγόταν εκλογικά στη Θεσσαλονίκη). Η ανακοίνωση αναφέρει τα εξής:

«Προς το Λαό της Περιφέρειάς μας

Πατριώτες, Δημοκρατικοί πολίτες

Η φωνή της Δημοκρατίας σας προσκαλεί να πάρετε όλοι μέρος με φανατισμό στη μάχη της ΑΠΟΧΗΣ που γίνεται για να χρεωκοπίση το εκλογικό κατασκεύασμα που μας επέβαλαν οι ξένοι ιμπεριαλιστές και οι ντόπιοι υπηρέτες τους.

Από το ένα άκρο της Ελλάδας ως το άλλο οι μάζες του Δημοκρατικού λαού βρίσκονται στις επάλξεις τους στο προσκλητήριο σάλπισμα για τη σωτηρία του τόπου από τον κίνδυνο που απειλείται με το εκλογικό πραξικόπημα της 31 του Μάρτη.

Όλος ο συρφετός των εχθρών του λαού, των εθνοπροδοτών, των μαυρογοριτών, των τσαρλατάνων ,των εμπρηστών της ησυχίας και της ειρήνης, ζητάει να σε κλέψη την ψήφο και ύστερα να σ’ αλυσσοδέση και να σε φιμώση. Να μερικά νούμερα απ’ τη μοναρχοφασιστική μαφία.

Μέσα στον αντιλαϊκό συνδυασμό φιγουράρη ο Φιλ. Δραγούμης. Ο πατέρας του Στέφανος Δραγούμης πρωθυπουργός το 1910 διάταξε πυρ και δολοφόνησε τους αγρότες στο Κιλελέρ και σ’ άλλα Θεσσαλικά χωριά όταν οι αγρότες ζητούσαν να τους δοθεί ένα κομμάτι γης.

Αυτός ο Φ. Δραγούμης όταν ήταν Γεν. Διοικητής Θεσ/νικης πάντα έπαιρνε αντιλαϊκή στάση, διώκτης των εργαζομένων.

Στυλιανός Γονατάς ο άνθρωπος με τη μαυρισμένη ψυχή, οργανωτής των δολοφονικών ταγμάτων ασφαλείας, εμπρηστής του συνοικισμού Καμπελ στη Θεσσαλονίκη, διώκτης του εργαζόμενου λαού.

Ναπολέων Ζέρβας, εξ επαγγέλματος κινηματίας συνεργάστηκε με τους Γερμανούς για χτυπήσει τον ΕΛΑΣ. Ρήμαξε τα χωριά της Ηπείρου, λιροδίαιτος και προστατευόμενος των Άγγλων.

Γ. Παπανδρέας ο δολοφόνος του λαού των Αθηνών το Δεκέμβρη του 1944,ο ξεπουλητής της ανεξαρτησίας μας (περισσότερα περιτεύουν γιατί στο παθητικό του έχει ατέλειωτες αντεθνικές πράξεις).

Το Λ. Ιασονίδη τον ξαίρουμε είναι ο άνθρωπος που όταν ο λαός έπεφτε στα πεζοδρόμια απ’ την πείνα αυτός αναπαυόταν στα σαλόνια της Λόνδρας. Τώρα τηλ/φεί στα Σοφούλη να παραγραφούν τα 43 εντάλματαπου εκδόθηκαν κατά του Μιχάλ Αγά που έσφαξε αμέτρητους Ελληνες πατριώτες.

Αυτοί είναι αρχηγοί, μα σάμπως οι άλλοι που συμπληρώνουν τους συνδυασμούς είναι καλλίτεροι; Ολοι τους μια πάστα. Και τιο να πούμε για τον αρχιπαουτζή Σαρρή που σόνει και καλά θέλει να βγη βουλευτής, αυτόν τον γνωρίζουν και οι πέτρες στην περιοχή μας.

Οργανωτής της προδοτικής ΠΑΟ που συγκροτήθηκε με τους Γερμανούς διέταξε την  εκτέλεση του αντάρτη απ’ το Κολυνδρό  Λιόλιου  στο Βέρμιο και μέχρι τέλους συνέχισε την προδοτική αντεθνική δράση του.

Παπαδάκης Ιωάννης, Παπαδάκης αυτός είναι μόνο για να ικανοποιεί τους φίλους του. Λιποτάχτης όταν ο λαός αγωνίζονταν για την επιβίωσή του ενάντια στον καταχτητή τράβηξε στην πρωτεύουσα πίνοντας καφέ  στα Αθηναϊκά σαλόνια. Ποτές δεν υπήρξε συμπαραστάτης του λαού. Μεγάλος φαγάς.

Αλ. Καραποστολάκης νεοσσός, καινούργιο αστέρι του νεοφασισμού, αυτός είναι γνωστός στους χαρτοπαικτικούς κύκλους. Όταν είτανε Δήμαρχος Βεροίας είχε κάνει τσιφλίκι του τη Δημαρχία με σατραπικό φέρσιμο απέναντι στο λαό

ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ

Αυτοί που ζητάν ψήφο ας πάρουν την απάντηση που τους χρειάζεται την Κυριακή για να ιδούν ότι ο λαός μας έπαυσε νάναι ραγιάς και δούλος και είναι σε θέση να ξεχωρήσει ποιοι είναι οι εχθροί του και ποιοι πραγματικά ενδιαφέρονται γι’αυτόν.

Προσέχετε τις διαδόσεις η αποχή είναι δικαίωμά μας που δεν μπορεί να το αφαιρέσει κανένας απεναντίας με νόμο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Κυβέρνησης τιμωρούνται εκείνοι που εξαναγκάζουν τους πολίτες να ψηφίσουν παρά τη θέληση τους.

Κλείστε τα αυτιά σας σε ότι σπέρνουν οι μοναρχοφασίστες. Κανένας δεν μπορεί να εκβιάσει τους Δημ. Υπαλλήλους και οποιονδήποτε άλλον πολίτην από την ΑΠΟΧΗ που παίρνει πανεθνικό χαρακτήρα γιατί δεν απόσχει μόνον το ΕΑΜ μα και οι αριστεροί Δημοκρατικοί του Σοφιανόπουλου, το ΣΚΕΛΔ,οι αριστεροί φιλελεύθεροι, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Δημοκρατικών Συλλόγων,ο Τσουδερός, το κόμμα του Μυλωνά, το κόμμα του Καφαντάρη και όλες οι δημοκρατικές δυνάμεις της χώρας μας.

Οι Μοναρχοφασίστες θα βάλουν σε εφαρμογή όλα τα άτιμα μέσα για να παραπλανήσουν εμείς θάχουμε εμπιστοσύνη μόνο στις οργανώσεις και στα Δημ. Κόμματα.

Αποχή και μόνον Αποχή!

Μακριά από τις Κάλπες!

Ούτε και να ρίξουμε άσπρο ψηφοδέλτιο που κι’ αυτό σημαίνει σα να ψηφίζουμε.

Κανένας τίμιος πατριώτης δεν θα ζυγώσει στις κάλπικές εκλογές.

Κανένας να μη δειλιάσει, δεν είναι εποχή του 35 τώρα οι Δημοκρατικοί αριθμούνται σε εκατομμύρια.

• Ζήτω η Απόχη!
• – Κάτω το εκλογικό κατασκεύασμα της 31 Μάρτη
• 30/3/46»

Η δεύτερη ανακοίνωση εκφράζει τον κόσμο της «εθνικοφροσύνης»,αυτών που κατά τη διάρκεια της Κατοχή συνεργάστηκαν με τους κατακτητές ή κράτησαν ουδέτερη στάση». Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η κινδυνολογία, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα αστικά αυτά κόμματα συνασπίζονται- αφήνοντας τις όποιες  «διαφορές» τους-για να αντιμετωπίσουν τον «σλαυικόν κίνδυνο», ουσιαστικά δηλαδή το δικαίωμα του αγωνιζόμενου λαού να καθορίσει μόνος τους τις τύχες σε μια Ελλάδα ανεξάρτητη και «λαοκρατούμενη»

«ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΚΟΜΜΑΤΑ

ΕΘΝΙΚΩΝ – ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ- ΛΑΪΚΩΝ

ΖΕΡΒΑ – ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ – ΜΠΟΤΣΑΡΗ

24/3/1946

ΠΙΣΤΙΣ –ΑΓΩΝ – ΝΙΚΗ

ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ

Λαέ της Βερροίας και των Περιχώρων

Λαέ της Ημαθίας

Την 31 Μαρτίου θα κληθής να αποφασίσης για την τύχη του Έθνους σου, για την τύχη της Ελλάδος ,για την τύχη τη δική σου, για την τύχη των απογόνων σου. Η απόφασή σου την ημέρα εκείνη θα είναι ΙΣΤΟΡΙΚΗ. Από αυτήν θα εξαρτηθή αν η Ελλάδα θα ζήση και θα φωτίζη τον κόσμον ολόκληρον , όπως πάντοτε ή θα καταποντισθή εις το σκότος και την αφάνεια χτυπημένη με το στυλέτο των ιδίων παιδιών της που άλλοτε την εδόξασαν.

Λαέ  της Ημαθίας

Σε προσκαλούμεν ,σε προτρέπομεν και σου συνιστώμεν. ΚΑΤΩ ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΥΛΕΤΟ. ΚΑΤΩ Ο ΜΠΑΛΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΣΕΚΟΥΡΙ. ΚΑΤΩ ΤΟ ΑΥΤΟΜΑΤΑΤΟ ΚΑΙ Η ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ.

Το χτύπημα δεν θα το δώσεις με φονικά όπλα, το  χτύπημα θα το δώσεις με την ψήφο σου. Και  να είσαι βέβαιος ότι το χτύπημα της ψήφου θάναι πιο γερό, πιο αποτελεσματικό, πιο τίμιο, που αρμόζει σε πολιτισμένους ανθρώπους ,σαν τους Έλληνες.

Ελληνικές Λαέ

Σου συνιστώμεν ,σε προτρέπομεν και σε παρακαλούμεν να δεχθής και να ακούσης τους αντιπροσώπους όλων ανεξαιρέτως των Κομμάτων χωρίς μίσος και προκατάληψιν. Και την31η Μαρτίου να πληρώσης έναν έκαστον εξ αυτών σύμφωνα με τα έργα του και τους σκοπούς που επιδιώκει δια το μέλλον της φυλής μας.

Ελληνικέ Λαέ

Εάν μισείς και δεν σου αρέσει ένα Κόμμα δεν υπάρχει λόγος να πληρώσης τον αντιπροσωπό του, στέλνοντας του μια ριπή αυτομάτου. Δεν είναι ανάγκη να χτυπήσης  ύπουλα μέσα στο  σκοτάδι, αλλά θα τον συντρίψης τελειωτικά με την ψήφο σου την31ην Μαρτίου.

Ελληνικέ Λαέ

Όταν την 31ην Μαρτίου θα κληθής να εκδηλώσης την θέλησίν σου δενπρέπει να έχης ως οδηγόν μόνον το ατομικόν συμφέρον και το προσωπικό σου πάθος  αλά μόνον το συμφέρον και το Μέλλον της Φυλής σου.

Η Σλαυική Ύαινα, είναι έτοιμη και καραδοκεί.  Εχει καλλιεργήσει το έδαφος εντός και εκτός της Πατρίδος σου και έχει προβή εις όλας τας προπαρασκευαστικάς ενεργείας και τώρα είναι συσπειρωμένη πίσω από τα σύνορά μας, και περιμένει τη στιγμή για να εξορμήση και να κάνη το ΑΛΜΑ για να κατασπαράξη την Ελληνική ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ πούναι ποτισμένη με το αίμα και σπαρμένη με τα κόκαλα των παιδιών της Ελλάδος και ειδικώτερα της Μακεδονίας.

Λαέ της Ημαθίας

Με την απόφασή σου την31η Μαρτίου πρέπει να δημιουργήσεις το ΤΕΙΧΟΣ που θα εμποδίση και την Ρομφαία η οποία θα πλήξη την ενεδρεύουσαν Ύαιναν για να μείνης κύριος του σπιτιού  σου και να επιδοθής απερίσπαστος εις την ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΝ των ερειπίων σου. Η 31η Μαρτίου ,θα είναι ιστορική δια το μέλλον της Φυλής σου. Προτού αποφασίσης σκέψου καλά ,γιατί ίσως την 1ης Απριλίου θα είναι πολύ ΑΡΓΑ. Τότε πλέον η  Σλαυική Ύαινα θα καγχάζη σαρκαστικώς επί του πτώματος της Ελληνικής Μακεδονίας και εσένα Ελληνικέ Λαέ, θα σου μείνη το κλάμμα και το μοιρολόΙ, που ασφαλώς θα συνοδεύεται και από κείνους που ασυλόγιστα σήμερα την ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ.

Εμπρός λοιπόν , Λαέ  της Ημαθίας, για τον τίμιον ΕΙΡΗΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ της 31ης Μαρτίου.

ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ

ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΕΘΝ/ΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΗΜΑΘΙΑΣ

Μια προεκλογική αφίσα του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος του Π. Κανελλόπουλου έχει αναρτηθεί πάνω σε μια άλλη του Λαϊκού Κόμματος με αντικομμουνιστικό περιεχόμενο.

Οι εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, η αποχή και η επίθεση στο Λιτόχωρο

Νεαροί πολίτες στέκονται μπροστά από μια αφίσα του Λαϊκού Κόμματος με συμβολικές αναφορές. Δίπλα φωτογραφίες ενός υποψηφίου, του γνωστού δημοσιογράφου Γεωργίου Δρόσου, που τότε πολιτευόταν με τη Δεξιά.

“Όταν ο Λαός πέθαινε από την πείνα και τον εκτελούσαν οι κατακτητές και οι προδότες, τι έκαναν αυτοί που ζητούν την ψήφο του; ΑΠΟΧΗ”

ΕΑΜ, Μάρτιος 1946

Ένα χρόνο μετά από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, η κατάσταση στην Ελλάδα διέψευδε με τον πιο απροκάλυπτο τρόπο τις προσδοκίες πως θα μπορούσε να υπάρχει ομαλή δημοκρατική διέξοδος από την πολιτική κρίση που προκαλούσε η αντιπαράθεση των δυνάμεων της Αριστεράς και του λαϊκού κινήματος με τις δυνάμεις του αστισμού, οι οποίες είχαν και ισχυρή βρετανική πολιτική και στρατιωτική στήριξη.

Τον αφοπλισμό και τη διάλυση του ΕΛΑΣ ακολούθησε ένα όργιο κρατικής και παρακρατικής βίας, με συνέπεια –σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε το ΕΑΜ– να έχουν σημειωθεί, από τον Φεβρουάριο 1945 μέχρι τον Φεβρουάριο 1946, 1.289 φόνοι αγωνιστών της Αντίστασης και της Αριστεράς (οι 953 από παρακρατικές συμμορίες), 6.671 τραυματισμοί, 509 απόπειρες φόνου, 165βιασμοί γυναικών, 34.931 συλλήψεις, 31.632 βασανισμοί, 18.767 λεηλασίες και υλικές καταστροφές, και 677 καταστροφές γραφείων εαμικών οργανώσεων.

Εντούτοις και παρά το τρομοκρατικό όργιο, η επιρροή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ (που λειτουργεί ως συνασπισμός πολιτικών κομμάτων) παραμένει εξαιρετικά ισχυρή, όπως αποδεικνύει η κατάκτηση της πλειοψηφίας στο σύνολο, σχεδόν, των οργανώσεων του μαζικού κινήματος, ακόμη και της ΓΣΕΕ, της ΠΑΣΕΓΕΣ, του ΣΕΓΑΣ κ.λπ. Η ΕΠΟΝ παραμένει μαζική οργάνωση της νεολαίας, ισχυρό παραμένει το γυναικείο κίνημα, συγκροτημένο στην Πανελλήνια Ένωση Γυναικών και κατόπιν στην Πανελλαδική Ομοσπονδία Γυναικών, η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» και των άλλων εντύπων του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, εξακολουθεί να κινείται σε ψηλά επίπεδα κ.λπ.

Στις συνθήκες αυτές τίθεται το ζήτημα της εξομάλυνσης της πολιτικής ζωής της χώρας με τη διεξαγωγή εκλογών, για τις οποίες, όμως, δεν υπήρχαν οι αναγκαίες προϋποθέσεις. Εκτός του ότι δεν είχαν πραγματοποιηθεί οι εκκαθαρίσεις των εκλογικών καταλόγων από όσους δεν βρίσκονταν, πλέον, στη ζωή, δέκα χρόνια μετά από τις προηγούμενες εκλογές του 1936, πράγμα που ευνοούσε τη νόθευση του εκλογικού αποτελέσματος, η κρατική και παρακρατική τρομοκρατία, ιδιαίτερα έντονη στην ύπαιθρο, προδίκαζε τη διεξαγωγή τους υπό καθεστώς βίας από την πλευρά της Δεξιάς, στην οποία εντάσσονταν και όλοι εκείνοι οι οποίοι είχαν συνεργαστεί στα 1941-44 με τις δυνάμεις κατοχής.

Για τον αστισμό και τους βρετανούς προστάτες του η διεξαγωγή των εκλογών αποτελούσε μονόδρομο, αποβλέποντας στη νομιμοποίηση του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος. Επιπλέον, η δυνατότητα νόθευσης του αποτελέσματος και η άσκηση τρομοκρατίας για τον εξαναγκασμό αριστερών και δημοκρατικών πολιτών να ψηφίσουν τη Δεξιά, αποτελούσε εγγύηση για ένα αποτέλεσμα ευνοϊκό για την επιδιωκόμενη στη συνέχεια επάνοδο του βασιλιά Γεώργιου Β΄ στον θρόνο, αλλά και τη συνέχιση των νομότυπων διώξεων κατά της Αριστεράς.

Αν και τη διεξαγωγή των εκλογών έχει αναλάβει η κεντρώα κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη, η Δεξιά είναι αυτή που ευνοείται από τη διενέργειά τους υπό αυτές τις συνθήκες. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού, στη Θεσσαλονίκη, στις 18 Μαρτίου 1946, με τις οποίες αμφισβητούσε το κατά πόσο οι εκλογές θα μπορούσαν να είναι αδιάβλητες. Παρ’ όλα αυτά, και το Κόμμα των Φιλελευθέρων (του οποίου ηγούνταν ο Σοφούλης) και τα κόμματα των Σοφοκλή Βενιζέλου και Γεώργιου Παπανδρέου (που έχουν αποδεχτεί ακόμη και την επάνοδο του βασιλιά) προτάσσουν ως κύριο στόχο την αντιμετώπιση της εαμικής Αριστεράς, όσο κι αν βλέπουν πως θίγονται και τα ίδια από την έξαρση της δεξιάς τρομοκρατίας.

Για την Αριστερά το ζήτημα της συμμετοχής ή μη στις εκλογές τίθεται επιτακτικά όσο πλησιάζει η ημερομηνία της 31ης Μαρτίου που έχει οριστεί για τη διενέργειά τους. Καθώς, παρά τις συνεχείς διαμαρτυρίες τους, η κυβέρνηση Σοφούλη δεν δείχνει ικανή ή και αποφασισμένη να πάρει μέτρα για την εξασφάλιση του αδιάβλητου των εκλογών, από τον Φεβρουάριο το σύνολο των αριστερών πολιτικών δυνάμεων (τα κόμματα του ΕΑΜ, οι συνεργαζόμενοι με το ΕΑΜ Αριστεροί Φιλελεύθεροι, το ΣΚ-ΕΛΔ, η αντιεαμική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία, η Ένωση Δημοκρατικών Αριστερών του Γιάννη Σοφιανόπουλου κ.λπ.), αλλά και το κεντρώο Προοδευτικό Κόμμα του Γεώργιου Καφαντάρη, ανακοινώνουν τον προσανατολισμό τους στην αποχή. Έτσι ώστε να μη συμβάλλουν στη νομιμοποίηση ενός αποτελέσματος που δεν θα ανταποκρίνεται στην πραγματική λαϊκή βούληση.

Πριν ακόμη πάρει σχετική απόφαση το ΚΚΕ –κύρια δύναμη του εαμικού συνασπισμού- ο προσανατολισμός για αποχή αποφασίζεται από το ΕΑΜ, στις 7 Φεβρουαρίου, με ξεκάθαρη τοποθέτηση των συνεργαζόμενων μικρότερων κομμάτων. Ανάλογη απόφαση παίρνουν και οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι, ενώ στις 20 Φεβρουαρίου ανακοινώνει πως δεν θα συμμετάσχει στις εκλογές και το ΣΚ-ΕΛΔ των Σβώλου-Τσιριμώκου.

Το ΚΚΕ ευθυγραμμίζεται με την απόφαση αυτή, ενώ ταυτόχρονα, κατά τη 2η Ολομέλεια της Κ.Ε., στις 12-15 Φεβρουαρίου, αποφασίζεται ο συνδυασμός της νόμιμης δράσης με μορφές ένοπλου αγώνα. Πρόκειται για το περίφημο 4ο σημείο της απόφασης της Κ.Ε., που δημοσιεύεται στον «Ριζοσπάστη»με αποσιωπητικά.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι σε μια προσπάθεια έμμεσης συμμετοχής στις εκλογές το ΚΚΕ πρότεινε στους συμεργαζόμενους Αριστερούς Φιλελεύθερους να κατεβάσουν δικά τους ψηφοδέλτια και να τα στηρίξει το ΕΑΜ, αλλά η πρόταση απορρίφθηκε.

Ήδη, ήταν χιλιάδες οι καταδιωκόμενοι αγωνιστές που είχαν καταφύγει στα βουνά, όπου συγκροτούσαν ένοπλες ομάδες. Μία από αυτές, που βρισκόταν στην περιοχή του Ολύμπου, θα αναλάμβανε δράση τη νύχτα των εκλογών, στις 30-31 Μαρτίου, χτυπώντας τον σταθμό χωροφυλακής του Λιτόχωρου Πιερίας, σηματοδοτώντας έτσι την απόφαση να μη γίνεται, πλέον, ανεκτή η μονομερής άσκηση βίας από την πλευρά του κράτους και των παρακρατικών συμμοριών.

Εντούτοις, θα ήταν λάθος να θεωρηθεί η επίθεση αυτή ως η συμβολική, έστω, έναρξη του εμφυλίου και από την πλευρά της Αριστεράς, καθώς επί μήνες κατόπιν δεν εμφανίστηκε καμιά άλλη ανάλογη ενέργεια. Το Λιτόχωρο ήταν προειδοποίηση και η Αριστερά επέμεινε και για καιρό μετά στην προσπάθεια ομαλής δημοκρατικής διεξόδου. Ακόμη και σε βάρος -όπως φάνηκε τελικά- της έγκαιρης συγκρότησης του Δημοκρατικού Στρατού, πριν ακόμη συγκροτηθούν αποτελεσματικές καθεστωτικές ένοπλες δυνάμεις.

Ενώ η ομάδα των ανταρτών χτυπάει στο Λιτόχωρο, αιφνιδιάζοντας χωροφύλακες και στρατιώτες, σκοτώνοντας δέκα από αυτούς και αφοπλίζοντας τους υπόλοιπους, οι εκλογές της άλλης μέρας αναδεικνύουν νικητή τον συνασπισμό της Δεξιάς με το 55% των ψήφων. Εντούτοις, η αποχή υπολογίζεται πως ξεπερνούσε το 40%, φτάνοντας ίσως και το 50%, παρόλο που οι δυτικοί διεθνείς παρατηρητές ανακοίνωναν πως περιοριζόταν στο… 9%!

Συνέπεια των εκλογών ήταν η ανάδειξη Βουλής υπό την πλήρη κυριαρχία της Δεξιάς, ενώ η Αριστερά βρισκόταν έξω απ’ αυτήν, κατηγορούμενη, μάλιστα –λόγω της επίθεσης στο Λιτόχωρο- πως επιδίωκε εμφύλιο πόλεμο. Πρόκειται για μια κατηγορία που βασίζεται στη σκόπιμη παράβλεψη της μεταβαρκιζιανής πραγματικότητας, κατά την οποία ο εμφύλιος διεξαγόταν ήδη μονομερώς, με τη μορφή της δεξιάς «Λευκής Τρομοκρατίας».

Η αποχή από τις εκλογές, σε συνδυασμό με την έναρξη της ένοπλης δράσης των καταδιωκόμενων αγωνιστών, απασχόλησε και τότε και επί δεκαετίες στη συνέχεια, και συνεχίζει να απασχολεί την Αριστερά και τους ιστορικούς της. Κυρίαρχη άποψη –την οποία αποδεχόταν αργότερα και ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης – είναι πως η αποχή συνιστούσε ένα από τα σοβαρά λάθη της Αριστεράς εκείνων των κρίσιμων χρόνων. Υποστηρίζεται πως ακόμη και με τις δεδομένες συνθήκες βίας και νοθείας, η Αριστερά θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα αξιοπρεπές εκλογικό ποσοστό, που θα της επέτρεπε να χρησιμοποιεί και το βήμα της Βουλής στον αγώνα της κατά του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος. Επιπλέον, η συμμετοχή του αριστερού κόσμου στις εκλογές θα καθιστούσε αδύνατη την παντοδυναμία της Δεξιάς.

Πράγματι, η εκτίμηση αυτή είναι βάσιμη. Το ερώτημα, όμως, που παραμένει είναι αν η συμμετοχή στις εκλογές θα μπορούσε να αποτρέψει τον εμφύλιο πόλεμο. Αν υπήρχαν στην Ελλάδα του 1946 οι όποιες –έστω και ελάχιστες- προϋποθέσεις για μια ομαλή δημοκρατική εξέλιξη. Κι αυτό το ερώτημα είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί.

Παραμένει πάντα το καίριο ζήτημα που διαφοροποιεί την ελληνική περίπτωση από αυτές χωρών όπως η Γαλλία ή η Ιταλία, όπου, αν και μέσα από την Αντίσταση βγήκε μια ισχυρή Αριστερά, μπόρεσαν να υπάρξουν ομαλές εξελίξεις και αποφεύχθηκε η εμφύλια αντιπαράθεση. Η διαφορά έγκειται στο ότι εδώ δεν είχαμε απλώς μια ισχυρή Αριστερά, αλλά ένα γιγάντιο λαϊκό κίνημα που θα μπορούσε –σε περίπτωση που δρομολογούνταν ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις- να διεκδικήσει νόμιμα την εξουσία. Επιπλέον, απέναντί του αυτό το κίνημα δεν είχε έναν Ντε Γκολ ή έναν Ντε Γκάσπερι.

Η ελληνική Δεξιά –στο μεγαλύτερο μέρος της- όχι μόνο δεν συμμετείχε στην Αντίσταση, αλλά συνεργάστηκε με τους κατακτητές. Ενδεχόμενη άνοδος στην εξουσία του εαμικού συνασπισμού θα σήμαινε και την εκκαθάριση κι αυτών των λογαριασμών. Όχι μόνο με όσους ένοπλα στήριξαν τη φασιστική κατοχή, αλλά και με εκείνους που πλούτισαν απ’ αυτήν, συγκροτώντας τον πυρήνα της νέας μεταπολεμικής αστικής τάξης και μεγάλου μέρους των μεσοστρωμάτων.

Καθώς μια ενδεχόμενη –και πολύ βάσιμη- κυριαρχία της Αριστεράς θα είχε ως συνέπεια και την αναδιάταξη των διεθνών σχέσεων της χώρας μας, σε συνθήκες κατά τις οποίες οι γειτονικές μας χώρες στη Βαλκανική ήδη ανακηρύσσονταν λαϊκές δημοκρατίες, ενώ είχαν αρχίσει να αχνοφαίνονται τα πρώτα σημάδια του Ψυχρού Πολέμου, εκτός από τον ελληνικό αστισμό, ήταν και άλλες ισχυρότερες ξένες δυνάμεις που ενδιαφέρονταν για την αποτροπή μιας ομαλής εξέλιξης στην ελληνική πολιτική ζωή.

Κατά συνέπεια, μπορούμε να πούμε πως η ένοπλη εμφύλια αντιπαράθεση ήταν αναπότρεπτη. Το ζήτημα είναι αν θα συνεχιζόταν μονομερώς από την πλευρά των καθεστωτικών δυνάμεων ή αν θα επιδίωκε και το λαϊκό κίνημα να αμυνθεί ή και να διεκδικήσει τη μόνο διέξοδο που του απέμενε: την ένοπλη κατάληψη της εξουσίας.

Κατάφορτοι από προεκλογικές αφίσες υποψηφίων οι τοίχοι του δημαρχιακού μεγάρου στην οδό Αθηνάς.

Πολιτική συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος στις παραμονές των εκλογών της 31ης Μαρτίου 1946.

Ο Νικόλαος Αβραάμ, ηγετικό στέλεχος του Κόμματος Φιλελευθέρων σε προεκλογική ομιλία του σε μια συνοικία της Αθήνας.

Η αποχή από τις εκλογές του 1946

Ιστορίας κι από τα θέματα πολιτικής συμπεριφοράς που δίχασαν την Αριστερά λόγω της απόφασής της -και της απόφασης μεγάλου μέρους των δυνάμεων του Κέντρου- να απόσχει από την εκλογική διαδικασία.

Εκείνη η αποχή δεν έχει καμία σχέση με το φαινόμενο της αποχής από τις εκλογές που επιλέγει μια μερίδα του πληθυσμού σε ομαλές πολιτικές περιόδους.

Οι πολιτικές δυνάμεις που αποφάσισαν, το 1946, να απόσχουν από τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές που έγιναν στη χώρα δεν το έκαναν για να εκφράσουν την αποστροφή τους στο πολιτικό σύστημα και στην πολιτική γενικότερα, αλλά για να εμποδίσουν να εγκαθιδρυθεί στην Ελλάδα -με εκλογική νομιμοποίηση- ένα καθεστώς βίας και νοθείας, μια ιδιότυπη και βάρβαρη δικτατορία με κοινοβουλευτικό μανδύα.

Οι εκλογές του 1946 διεξήχθησαν από μια κεντρώα κυβέρνηση, την κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη, ύστερα από απαίτηση των Αγγλων, χωρίς να διασφαλίζεται η ελάχιστη προϋπόθεση δημοκρατικής νομιμότητας και ανεμπόδιστης έκφρασης του φρονήματος των πολιτών.

Σε συνθήκες βίας και νοθείας

Από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και μέχρι τις εκλογές, για περισσότερο από έναν χρόνο, σε ολόκληρη τη χώρα κυριαρχούσε η λευκή τρομοκρατία σε βάρος της Αριστεράς και των δημοκρατικών πολιτών.

Ξυλοδαρμοί, βασανισμοί, λεηλασίες, δολοφονίες, βιασμοί και συλλήψεις ήταν καθημερινό φαινόμενο, ιδιαίτερα στην επαρχία.

Οι εκλογικοί κατάλογοι ήταν νόθοι από την αρχή ώς το τέλος. Μαγειρεμένοι κατ’ αυτό τον τρόπο που να διασφαλίζουν τόση νοθεία ώστε το καθεστώς να βγάλει το αποτέλεσμα που επιθυμούσε.

Την πραγματικότητα αυτή δεν την παραδεχόταν μόνο το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και γενικότερα η Αριστερά αλλά και το λεγόμενο δημοκρατικό Κέντρο, δηλαδή ο ίδιος ο Σοφούλης που τελικά έκανε τις εκλογές.

Ηταν τέτοια η κατάσταση, που λίγο πριν από τις εκλογές ο Σοφούλης ζήτησε από τους Αγγλους την αναβολή τους, κάτι που γράφτηκε στον Τύπο της εποχής στις 2/3/1946.

Η απάντηση της Μ. Βρετανίας ήταν κατηγορηματικά αρνητική και δόθηκε σε απαντητικό μήνυμα του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών Ερνστ Μπέβιν.

Ο Σοφούλης πειθάρχησε στην απαίτηση της Μεγάλης Βρετανίας να διεξαχθούν οι εκλογές την 31η Μαρτίου 1946, αν και ο ίδιος συνέχισε να δηλώνει- όπως φαίονεται απ’ όσα είπε στις18 Μαρτίου 1946 στη Θεσσαλονίκη- ότι δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις για αδιάβλητη εκλογική διαδικασία. Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε μαζικές παραιτήσεις των υπουργών του Σοφούλη που δεν ήθελαν να νομιμοποιήσουν το εκλογικό έκτρωμα.

Η στάση της Αριστεράς

Η Αριστερά κατήγγειλε από την πρώτη στιγμή το προετοιμαζόμενο εκλογικό πραξικόπημα και έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να το αποτρέψει. Στην απόφαση για αποχή δεν έφτασε «ελαφρά τη καρδία» και μέχρι την τελευταία στιγμή έκανε κάθε προσπάθεια για να διασφαλιστούν οι ελάχιστοι όροι συμμετοχής της στις εκλογικές διαδικασίες.

Εχει εκφραστεί η γνώμη -και είναι ευρύτερα πιστευτό- ότι την απόφαση για αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 την έλαβε η 2η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ που έγινε μεταξύ 12ης και 15ης Φεβρουαρίου 1946.

Η αλήθεια βεβαίως δεν είναι ακριβώς αυτή. Η 2η Ολομέλεια υιοθέτησε την από 7 Φεβρουαρίου 1946 απόφαση της Κ.Ε. του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων με την οποία το ΕΑΜικό κίνημα προσανατολιζόταν στην αποχή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι η αποχή παρέπεμπε ευθέως στις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας ή στη σχετική απόφαση της Κ.Ε. του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων.

Τα αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία και γεγονότα λένε ότι η 2η Ολομέλεια άφησε την πρωτοβουλία της τελικής απόφασης για το θέμα της στάσης στις εκλογές στο Π.Γ. του Κόμματος και στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό.

Ετσι, στις 20 Φεβρουαρίου 1946 η Κ.Ε. του ΣΚ-ΕΛΔ (που δεν ήταν ΕΑΜικό κόμμα) πήρε απόφαση να ζητηθεί από την κυβέρνηση Σοφούλη δίμηνη αναβολή από τις εκλογές, διαφορετικά η απάντηση θα ήταν αποχή.

Την άποψη του ΣΚ-ΕΛΔ υιοθέτησαν όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς (ΕΑΜικές και μη) καθώς και ισχυρές δυνάμεις του Κέντρου. Αναβολή, όπως έχουμε ήδη σημειώσει, δεν δόθηκε ποτέ και η αποχή επιβλήθηκε εκ των πραγμάτων στην Αριστερά καθώς δεν μπορούσε να νομιμοποιήσει με τη συμμετοχή της ένα εκλογικό έκτρωμα.

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι το ΚΚΕ -με πρόταση του Ν. Ζαχαριάδη- επιχείρησε μια έμμεση συμμετοχή του Πολιτικού Συνασπισμού των Κομμάτων του ΕΑΜ στις εκλογές. Αυτό θα γινόταν με την κάθοδο των Αριστερών Φιλελευθέρων (συνεργαζόμενου κόμματος με το ΕΑΜ) στις εκλογές με έναν υποψήφιο σε κάθε εκλογική περιφέρεια. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από το ΕΑΜ.

Οι εκλογές τελικά πραγματοποιήθηκαν χωρίς τη συμμετοχή της Αριστεράς και του μεγαλύτερου μέρους του Κέντρου και όπως ήταν φυσικό, η νοθεία οργίασε. Η αντίδραση «θριάμβευσε και η αποχή μετρήθηκε από τη διεθνή επιτροπή παρατηρητών του ΟΗΕ σε τρεις εκδοχές: στο 9,3%, στο 15% και 20-25%. Στο τέλος υιοθετήθηκε το ελάχιστο ποσοστό του 9,3%!!!

Το ιστορικό συμπέρασμα

Αργότερα, μετά τον εμφύλιο, το ΚΚΕ χαρακτήρισε την αποχή λάθος τακτικής και ορισμένες δυνάμεις της Αριστεράς λάθος στρατηγικής σημασίας. Μόνο το ΣΚ-ΕΛΔ των Σβώλου-Τσιριμώκου συνέχιζε να θεωρεί την αποχή σωστή επιλογή.

Σε κάθε περίπτωση κοινός τόπος όλων των τοποθετήσεων είναι ότι μια συμμετοχή -με τον τρόπο, ενδεχομένως, που υπέδειξε ο Ζαχαριάδης- ακόμα και σε εκείνες τις εκλογές θα έδινε περισσότερες δυνατότητες στον δύσκολο αγώνα που διεξήγε τότε το λαϊκό κίνημα και η Αριστερά.

Αν όμως έτσι έχουν τα πράγματα, τότε το ιστορικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως η αποχή δεν αποτελεί ποτέ τη δέουσα απάντηση σε πολιτικά προβλήματα και πολιτικές καταστάσεις.

1946: η χρονιά που εξελέγησαν βουλευτές ο Καραμανλής, ο Παπανδρέου και ο Μητσοτάκης

Συγκεκριμένα στις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές του 1946 που έλαβαν χώρα στις 31 Μαρτίου, αναδείχθηκαν στο βουλευτικό αξίωμα οι:

Κων/νος Καραμανλής (Λαϊκόν Κόμμα)

Γεώργιος Παπανδρέου (Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα)

Παναγιώτης Κανελλόπουλος (Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα), αλλά και νεότερος όλων

Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων) 

Οι πρωταγωνιστές των εκλογών (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ):

Τα γραφεία του Εθνικού Κόμματος του στρατηγού Ναπ. Ζέρβα, πάνω από τα γραφεία της εφημερίδας

Στρατηγός Νεόκοσμος Γρηγοριάδης. Ο άλλοτε μακεδονομάχος κατά την Κατοχή μεταπήδησε στην Αριστερά

Στην κεντρική πλατεία Αχαρνών (Μενίδι) δύο παρατηρητές

Στην έδρα μιας αριστερής οργάνωσης στην Αθήνα

Στη γωνία Σέκερη και Βασιλίσσης Σοφίας είχε εγκατασταθεί η έδρα των συμμαχικών παρατηρητών για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών

Πολιτικοί την εποχή των εκλογών του 1946. Στο κέντρο της φωτογραφίας ο Λεωνίδας Σπαής και ο Στέλιος Πιστολάκης

Πολιτικές αφίσες του ΚΚΕ στο βάθρο του Ξυλοθραύστη

Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης

κι ένας Παπάς

Οργασμός στην έδρα των συμμαχικών παρατηρητών

Ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας

Ο στρατηγός Λεωνίδας Σπαής

Ο στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος

Ο σερ Τσαρλς Νόρτον, ο Βρετανός πρεσβευτής

Ζευγός

Βρετανός στρατιώτης στην είσοδο του συμμαχικού στρατηγείου

Γιώργης Σιάντος

Γιώργος Θανασέκος, ένα από τα ηγετικά στελέχη της Αριστεράς

Διακοσμητική προετοιμασία για μια προεκλογική συγκέντρωση σε γειτονιά της Αθήνας.

Εικόνα από τη Βουλή του 1946. Στα πρώτα έδρανα οι πολιτικοί αρχηγοί Σοφ. Βενιζέλος, Π. Κανελλόπουλος και Ν. Ζέρβας

Εκλογές 1946. Συγκεντρωμένοι πολίτες παρακολουθούν πολιτική ομιλία στην οδό Κοραή.

Ιωάννης Σοφιανόπουλος, αρχηγός του Αγροτικού Κόμματος

Ο αγροτικός ηγέτης Κώστας Γαβριηλίδης, ο οποίος δεν έλαβε μέρος στις εκλογές εκείνες.

Ο άλλοτε υπουργός του Λαϊκού Κόμματος Μιχάλης Κύρκος

Ο αρχηγός του Κόμματος Φιλελευθέρων Θεμιστοκλής Σοφούλης

Ο Γεώργιος Παπανδρέου, αρχηγός του τότε του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Κόμματος

Ο καθηγητής Γεώργιος Γεωργαλάς, τότε ηγετικό στέλεχος της Αριστεράς. Τέκτων 33ου βαθμού και ταυτόχρονα πολιτικός καθοδηγητής της ΕΠΟΝ

Ο κομμουνιστής ηγέτης Δημήτρης Παρτσαλίδης

Ο Κωνσταντίνος Τσαλδάρης

Χαρακτηριστικές αφίσες του αρχηγού της Δεξιάς Κωνσταντίνου Τσαλδάρη

1946. Ο Ηλίας Τσιριμώκος και ο Αλέξανδρος Σβώλος

Προεκλογικές αφίσες διαφόρων υποψηφίων στις κολόνες του Μεγάρου Μετοχικού Ταμείου Στρατού.

https://el.wikipedia.org/w/index.php?curid=266298

ΠΗΓΕΣ:

Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Cretalive.gr

Sanshmera.gr

Wikipedia.gr