Έρπης ζωστήρας. Αιτία, προδιάθεση, συμπτώματα, μετάδοση, πρόληψη, θεραπεία

Ήσασταν μικρός όταν αρρωστήσατε.

Όχι σοβαρά. Μια ίωση με λίγο πυρετό, που αν δεν συνοδευόταν από σπυράκια στο δέρμα και μέσα στο στόμα, καθώς και φαγούρα, θα ήταν εντελώς απαρατήρητη.

Ακόμα και από τη μαμά που τα εξετάζει όλα σχολαστικά.

Εσείς ασφαλώς δεν το θυμάστε, αλλά κράτησε 7-10 ημέρες και κάτω από την επίθεση του ανοσοποιητικού σας, πέρασε, αφήνοντας σας μια χαρά.

Όπως ίσως καταλάβατε, επρόκειτο για τον ιό της ανεμοβλογιάς.

Τα χρόνια πέρασαν όμως και -ποιος να το περίμενε-, αποδεικνύεται ότι ο εχθρός δεν πέθανε αλλά ζει ακόμα.

Άντεξε στα πυρά του ανοσολογικού σας συστήματος και οπισθοχωρώντας, κρύφτηκε στα νευρικά σας κύτταρα. Εκεί ‘’λούφαξε’’, περιμένοντας μια νέα ευκαιρία. Μια ανοσολογική σας ‘’έκπτωση’’ ίσως, ώστε ‘’να πάρει την εκδίκηση του’’.

Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά:

Ο έρπης ζωστήρ (τον λέμε έτσι διότι το εξάνθημα του επεκτείνεται ζωστηροειδώς εντοπιζόμενο κυρίως στον κορμό), είναι η πλέον συνήθης λοίμωξη του νευρικού συστήματος.

Είναι όμως ο ίδιος ιός που προκαλεί την ανεμοβλογιά (κάτι που ξέρουμε από 100 περίπου χρόνια), για αυτό και εμφανίζεται σε όσους έχουν νοσήσει στο παρελθόν από αυτή την παιδική (συνήθως) νόσο.

Παρέμεινε για χρόνια σε κατάσταση λαθροβίωσης σε κάποια νευρικά κύτταρα κοντά στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, και ενεργοποιήθηκε όταν βρήκε την ευκαιρία*.

Ακολουθώντας την πορεία των νευρικών ινών έφθασε στο δέρμα και προκάλεσε επώδυνο εξάνθημα (με φυσαλίδες συνήθως), κνησμό και μυρμήγκιασμα.

(*) Ως ‘’ευκαιρία’’ θεωρήστε την ηλικία πέραν των 50 ετών (συνηθέστερα), αφού από εκεί και μετά, το ανοσοποιητικό μας σύστημα αρχίζει να εμφανίζεται ασθενέστερο. Πάντως, η πιθανότητα ενός υγιούς (με ανοσολογική επάρκεια) ατόμου να εμφανίσει έρπητα ζωστήρα στην διάρκεια της ζωής του υπολογίζεται στατιστικά, από 10 έως 25%.

Η … εκδίκηση

Δεν απειλεί ειμί σπανιότατα την ζωή ο έρπης ζωστήρας, αλλά μπορεί να είναι ιδιαίτερα βασανιστικός.

Το πρώτο του σύμπτωμα είναι ο πόνος. Πόνος έντονος και καυστικός που συνοδεύεται από έντονη ευαισθησία στην προσβεβλημένη περιοχή του δέρματος. Ο πόνος αυτός συνυπάρχει με το εξάνθημα αλλά, μπορεί ο ασθενής να αρχίσει να πονάει ακόμα και 2–3 24/ωρα πριν να εμφανιστεί το εξάνθημα αυτό.

Σπανίως θα συναντήσουμε εξάνθημα χωρίς πόνο.

Οι δερματικές βλάβες, αφορούν την περιοχή όπου κατανέμεται το προσβεβλημένο νεύρο (νευροτόμιο). Παρουσιάζει ερυθρότητα, κηλίδες και βλατίδες στην αρχή και φυσαλίδες με υγρό στη συνέχεια.

Σε ηλικιωμένους κυρίως, ο πόνος είναι συνήθως έντονος. Εξαντλεί τον ασθενή. Ειδικότερα αν επιμένει επί μακρόν (μήνες ή και χρόνια), μετά από την υποχώρηση του εξανθήματος.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι στο διάστημα των 2-3 ημερών που υπάρχει πόνος χωρίς εξάνθημα, μπορεί να υπάρξει διαγνωστική αμφιβολία για το αίτιο του πόνου. Ειδικότερα όταν πρόκειται για πόνο που αφορά την προκάρδιο περιοχή, την θωρακική περιοχή ή την νεφρική χώρα.

Βέβαια, η εν συνεχεία εμφάνιση των δερματικών βλαβών, διαλύει τις αμφιβολίες.

Οι …. Σύμμαχοι του εχθρού.

Αναφέρθηκε ήδη η ηλικία και η πιθανή σχέση της με την έκπτωση της ανοσολογικής άμυνας του οργανισμού. Υπάρχουν πάντως και άλλοι παράγοντες όπως το έντονο stress. Σωματικό (πχ. Τραύμα) ή ψυχικό.

Επιπλέον, διάφορα χρόνια νοσήματα που συνοδεύονται από μειωμένη ανοσολογική αντίδραση όπως:

• ασθενείς με καρκίνο, λευχαιμία ή λέμφωμα,
• ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία ή ακτινοβολίες,
• ασθενείς με AIDS,
• μεταμοσχευμένοι που κάνουν ανοσοκαταστολή
• όσοι λαμβάνουν κορτιζόνη κ.ά.

Σε αυτές τις περιπτώσεις ο έρπης μπορεί να πάρει σοβαρή μορφή.

Μεταδίδεται ο έρπης ζωστήρας;

Ναι, αν κάποιο άτομο που δεν έχει στο παρελθόν περάσει την ανεμοβλογιά πρόκειται να έλθει σε στενή επαφή με τον ασθενή που έχει ‘’ανοιχτές’’ δερματικές βλάβες. Διαφορετικά δεν υπάρχει πρόβλημα.
Το άτομο αυτό αν μολυνθεί, δεν θα αναπτύξει έρπητα αλλά θα νοσήσει από ανεμοβλογιά που στους ενήλικες μπορεί να είναι σοβαρή νόσηση.

Σε κάθε περίπτωση ο πάσχων από έρπητα πρέπει να αποφεύγει την στενή επαφή με εγκύους, νεογνά και ανοσολογικά εξασθενημένα άτομα.

Άλλα συμπτώματα

Εκτός από τον τοπικό πόνο και το εξάνθημα, ο ασθενής μπορεί να αισθάνεται κακουχία, να έχει πυρετό και ενίοτε ρίγος.
Δεν αποκλείεται ο πονοκέφαλος.

Δεν καθυστερούμε

Εάν υποψιαστούμε έρπητα ζωστήρα πρέπει απαραίτητα να δούμε ένα γιατρό.

Το ραντεβού μας πρέπει να είναι άμεσο, αν πρόκειται για εντόπιση σε περιοχή κοντά στα μάτια, την γλώσσα, τον λαιμό ή το πρόσωπο (προσβολή τριδύμου νεύρου). Εάν η περίπτωση αφορά τον οφθαλμικό κλάδο, καθυστέρηση μπορεί να σημάνει μόνιμη οφθαλμική βλάβη, ακόμα και τύφλωση.

Σε άλλη περίπτωση μπορεί να έχουμε φυσαλίδες στον ακουστικό πόρο, σύστοιχη παράλυση του προσώπου, αγευσία στα πρόσθια 2/3 της γλώσσας.

Η εντόπιση αυτή στην κεφαλή, δεν είναι η πλέον συνήθης αλλά και δεν αποκλείεται.

Η προσβολή στον κορμό είναι συνηθέστερη (κυρίως προσβάλλονται νευρικές ρίζες και δερματικά νευροτόμια από Θ3 έως Ο3  (*).

(*) Τρίτος Θωρακικός έως τρίτος Οσφυϊκός σπόνδυλος

Στις κατωτέρω επίσης περιπτώσεις δεν πρέπει να καθυστερήσουμε:

1. ηλικία άνω των 65 ετών
2. υπόστρωμα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό (όχι μόνο σε μας αλλά και σε κάποιον από το στενό μας περιβάλλον)
3. εκτεταμένη δερματική βλάβη
4. πολύ δυνατός πόνος

Πόσο διαρκεί η νόσος;

Συνήθως 2 – 3 εβδομάδες αν και οι δερματικές αλλοιώσεις περισσότερο.

Είναι ο έρπης ζωστήρ υπεύθυνος και για τον έρπητα στα γεννητικά όργανα;

Όχι. Πρόκειται για ομοειδή αλλά όχι τον ίδιο ιό. Ο έρπης στα γεννητικά όργανα μεταδίδεται με την σεξουαλική επαφή.

Ποιες οι επιπλοκές από έρπητα ζωστήρα;

Η μεθερπητική νευραλγία. Πρόκειται για την παράταση του πόνου και μετά την αποδρομή του εξανθήματος. Βλάβες από τον ιό στις νευρικές ίνες, τις αναγκάζουν να στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλο που μεταφράζονται σε πόνο και προβάλλονται στην περιοχή που υπήρχε η ερπητική βλάβη.

Η απώλεια της όρασης

Νευρολογικά προβλήματα. Ανάλογα με το ποια νεύρα επηρεάζονται, ο έρπης μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή του εγκεφάλου ( εγκεφαλίτιδα ), παράλυση, ή προβλήματα στην ακοή καθώς και προβλήματα ισορροπίας.

Επιμολύνσεις. Δηλαδή ανάπτυξη μικροβίων πάνω στις ερπητικές δερματικές βλάβες.

Εργαστηριακές εξετάσεις

Συνήθως δεν χρειάζονται γιατί η δερματική εικόνα σε συνδυασμό με τον πόνο και την κατανομή είναι επαρκής. Σπανίως θα γίνουν καλλιέργειες ιστού ή υγρού φυσαλίδων.

Θεραπείες και φάρμακα

Δεν υπάρχει καμία ειδική θεραπεία για τον έρπητα ζωστήρα. Τα αντι-ιικά φάρμακα μπορούν, αν χρησιμοποιηθούν έγκαιρα, να επιταχύνουν την επούλωση των δερματικών βλαβών και να μειώσουν τον κίνδυνο των επιπλοκών .

Στις Ηνωμένες Πολιτείες εγκρίθηκε η χορήγηση εμβολίου πρόληψης του έρπητα ζωστήρα για ανθρώπους άνω των 60 χρόνων οι οποίοι δεν έχουν εμφανίσει ακόμη την πάθηση, αλλά έχουν πολύ μεγάλη πιθανότητα να το κάνουν. Το εμβόλιο φαίνεται ότι προστατεύει σημαντικά όχι μόνο από την εμφάνιση έρπητα, αλλά και από τον κίνδυνο εμφάνισης μεθερπητικής νευραλγίας.

Τα αντι-ιικά φάρμακα κυρίως είναι: Acyclovir, Valacyclovir, Famciclovir

Χρησιμοποιούνται επίσης φάρμακα για τον έντονο πόνο όπως η γκαμπαπεντίνη και ενίοτε η κωδεΐνη, ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί η αμιτριπτυλίνη, η λιδοκαΐνη και άλλα.

Τα αντιισταμινικά, ίσως χρειαστούν σε περιπτώσεις έντονου κνησμού.